چکیده:
یکی از داستانهای رمزآلود قرآن داستان گاو بنیاسرائیل است که مشابه آن در عهد عتیق نیز ذکر شده است. با توجه به اشتراک هر دو کتاب در کلیت این داستان و نیز توجه به سیاق تنها کاربرد قرآنی آن در سوره مدنی «بقره» که خطاب به یهودیان مدینه است، این داستان میبایست هم برای مخاطبان قرآن شناختهشده باشد و هم برای یهودیان. با مفروض گرفتن این امر، اینکه چرا از میان تمامی حیوانات، گاو این چنین اهمیت یافته و علت دستور به ذبح آن و ارتباط آن با قتل چیست و اساسا بازگویی این واقعه در قرآن با چه هدفی و برای ابلاغ چه پیامی است، نیازمند آن است به بررسی اسطورههای اقوام باستان بپردازیم و از آنجا با واکاوی خصائص چنین ذبحهایی، راهی برای پاسخ به پرسشهای فوق بیابیم. میتوان با رویکردی بینالادیانی و با تکیه بر مجموع مستندات ادعا کرد: دستور به ذبح گاو مذکور، بیش از آنکه قربانی آیینی برای تقرب باشد، مطابق آیات تورات نوعی «بلاگردانی» از زمین مادر است که برگرفته از سنتهای پیشازرتشتی، برای دفع شرور انجام میگرفت. در روایت توراتی ماجرا، زمین مادر و در روایت قرآنی آن گاو ماده حائز اهمیت شدهاند که هر دو نمود یک چیز (یعنی رزق و برکت) بهشمار میآیند. قرآن با بازگویی این واقعه، علاوه بر آنکه ماهیت درونی قوم یهود را در عناد با الله افشا میسازد، درک پیشااسلامی این باور را هم هدف انتقاد قرار داده و تمام ویژگیهای الوهی که مخاطبانش برای اینگونه آیینها و اینگونه عناصر (زمین مادر ـ گاوماده) قائل بودند، را یکسره به الله بازمیگرداند.
One of the mysterious stories of the Qur'an is the story of the cow of the Israelites, which is also mentioned in the Old Testament. Considering the commonality of both books in the generalities of this story and also considering its Qur'anic context in Madani Surah "Baqarah" which is addressed to the Jews of Medina, this story should be known both to the audience of the Qur'an and to the Jews. Assuming this, why among all the animals, the cow has become so important and what is the reason for the order to slaughter it and its connection with murder, and basically what is the purpose and message of retelling this event in the Qur'an, it is necessary to examine the myths of ancient peoples and find a way to answer the above questions by analyzing the characteristics of such slaughters. With an interfaith approach and relying on all the documents, it can be claimed: the order to slaughter the mentioned cow is more than a ritual sacrifice for intimacy, according to the verses of the Torah, it is a kind of "plague remover" from the mother earth, which was carried out from the traditions of Presazertashti to ward off evil. In the Torah narration of the story, the mother earth, and in the Qur'anic narration, the female cow has become important, as both manifestations of the same thing (meaning sustenance and blessing) are considered. Recounting this event, the Qur'an, in addition to exposing the inner nature of the Jewish people in their enmity with God, also criticizes the pre-Islamic understanding of this story and attributes all the divine attributes that they attributed to such rituals and elements (mother earth - female cow) to God.
خلاصه ماشینی:
ميتوان با رویکردی بینالادیانی و با تکيه بر مجموع مستندات ادعا کرد: دستور به ذبح گاو مذکور، بيش از آنکه قرباني آييني براي تقرب باشد، مطابق آيات تورات نوعي «بلاگرداني» از زمين مادر است که برگرفته از سنتهاي پيشازرتشتي، براي دفع شرور انجام ميگرفت.
از جمله اين قصص، داستان ذبح گاو در ميان بنياسرائيل است که هم در قرآن کريم بدان اشاره شده و هم در عهد عتيق مشابه آن ديده ميشود.
1. پيشينه تحقيقات مرتبط با داستان گاو بنياسرائيل داستان گاو بنياسرائيل از آن نظر که در عهد عتيق از آن سخن به میان آمده، در منابع انگليسي، معدود تحقيقاتي را نیز رقم زده است؛ ازجمله ناتان مک دونالد (Nathan MacDonald; 2012) در مقاله خويش تفاسير گوناگونی را درباره آيين ذبح «گاو قرمز» (Red Cow) که در تورات ذکر شده، بررسي کرده است.
اين در حالي است که مطابق آنچه در ادامه خواهيم گفت، دستور به ذبح گاو مذکور بيش از آنکه قرباني آييني و تقرب به خداوند باشد، نوعي بلاگرداني براي دفع شرور است.
در دائرةالمعارف جودائيکا نيز ذيل مدخل «عجله» (گوساله ماده) يا «Eglah» که مشابه توراتي آيات مذکور را در کتاب تثنيه را ذکر کرده، هم براي معادل انگليسي «بقره»، واژه «heifer» (گوساله ماده) را آورده و هم معادل آن را به عبري واژه «עְֶגלָה» به معناي «گوساله ماده» معرفي کرده است (رابينويس، 2007، ج 6، ص 220).
در مجموع، اگر تمرکز روايت توراتي واقعه بر واکنش زمين (مادر) نسبت به دفاع از حق مظلوم است، در نقل قرآني ماجرا، تمرکز داستان بر ذبح ماده گاو براي رفع نزاع ميان مردمان است که اين رفع نزاع البته خود صورت ديگري از «دفاع از حق مظلوم» بهشمار ميآید (بقره: 179).