چکیده:
بررسی بناهای دوران اسلامی در ایران، حضور بی‌شمار آرامگاه های مذهبی و غیرمذهبی را نشان می دهد که در اکثر نقاط این مرز و بوم پراکنده اند. این ابنیه به‌عنوان یکی از مهم ترین عناصر معماری اسلامی - ایرانی از گوناگونی ویژه‌ای برخوردارند، به‌طوری‌که مطالعۀ آنها ویژگی های معماری و تزئینی هر دوره را نمایان می کند. آرامگاه برای شخصیت های مذهبی و بزرگان در ایران بیشتر از سایر کشورهای اسلامی مورد توجه بوده است؛ دلیل این امر نیز به نقش آرامگاه ها و آمیختگی آن با آداب‌ورسوم و مذهب ایرانیان مسلمان برمی گردد و همین امر است که توجیه‌گر تداوم اقبال عامة مردم به آرامگاه های مذهبی در ایران است. در این تحقیق به معرفی معماری آرامگاه سلطان ابراهیم رضا (ع) واقع در روستای آبگرم شهرستان در میان، استان خراسان جنوبی پرداخته خواهد شد. در پژوهش حاضر ضمن معرفی و تحلیل معماری بنا، نقوش و تزئینات، کتیبه ها و یادگار نوشته ها بنا موردبحث قرار می گیرد. مقاله حاضر بر اساس روش توصیفی- تحلیلی بوده و یافته های آن بخشی از طریق مطالعة منابع کتابخانه ای و بخش دیگر به‌صورت میدانی انجام شده است. سؤال اصلی پژوهش این است که این بنا در چه دوره‌ای ساخته شده است و معماری بنا دارای چه ویژگی هایی شاخصی است؟ با توجه به کتیبة بنا و گزارش های کوتاهی که توسط محققان قبلی انجام شده، تاریخ ساخت بنا به دورة صفوی برمی‌گردد، درحالی‌که با مطالعه و تحلیل معماری بنا با بناهای تیموری در خراسان، احتمالاً قدمت آن به اواخر دورۀ تیموری برمی‌گردد. آرامگاه سلطان ابراهیم رضا، بنایی چهار ایوانی که دارای گنبد و ایوان رفیعی در دو طبقه ساخته شده است. از جمله ویژگی های معماری بنا ضمن قرینگی آن و استفاده از طاق ها و قوس های متنوع، وجود کتیبه هایی با خطوط مختلف در داخل آرامگاه و درب‌های کتیبه دار است که اطلاعات کاملی از این بنا طی یک بازۀ طولانی را ارائه می دهد.
The study of Islamic Period buildings in Iran proves the presence of countless religious and non-religious tombs that are scattered in most parts of this border and region. As one of the most important elements of Islamic-Iranian architecture, these buildings have a special diversity, so that their study reveals the architectural and decorative features of each period. Tomb for religious Personalities in Iran has received more attention than other Islamic countries; the reason for this is the role of tombs and its integration with the customs and religion of Muslim Iranians, and this is the reason that justifies the continued popularity of religious tombs in Iran. In this research, the architecture of the tomb of Sultan Ibrahim Reza located in Abgarm village of Darmian city, South Khorasan province will be introduced. In the present article, while introducing and analyzing the architecture of the building, motifs and decorations, inscriptions and memorabilia of the building are discussed. The present article is based on a descriptive-analytical method and its findings are partly through the study of library resources and the other part is done in the field. The main question of the research is in what period this building was built and what are the salient features of the building architecture? According to the inscription of the building and short reports made by previous scholars, the construction date of the building dates back to the Safavid period, while by studying and analyzing the architecture of Timurid buildings in Khorasan, it probably dates back to the late Timurid period. The tomb of Sultan Ibrahim Reza is a two-storey building with four porches and a magnificent dome. Among the architectural features of the building are symmetry, the use of various arches and magnificent inscriptions on the body of the building, which provide complete information about this building over a long period of time.
خلاصه ماشینی:
(به تصویر صفحه مراجعه شود) تصوير ١: موقعيت آرامگاه سلطان ابراهيم رضا (ع ) در نقشه تقسيمات سياسي و تصوير ماهواره اي (نگارندگان ، ١٣٩٨) Figure 1: Location of the tomb of Sultan Ibrahim Reza in the map of political divisions and in the satellite image (Authors, 2019) هم چنين اين منطقه گذرگاه يکي از راههاي حياتي قهستان بوده که اين راه از زرنگ (زرنج ) سيستان شروع ميشد و بعد از رسيدن به ده قديمي طبسين به درح و طبس مسينا (روستاي آبگرم در ١٠ کيلومتري شمال شهر طبس قرار دارد) ميرسيد و از آنجا به نيشابور و يا به زوزن و خواف و هرات وصل ميشد و از همين راه بوده است که حضرت امام محمدتقي (ع) به طبس مسينا تشريف برد (فرقي ، ١٣٨١: ٨٤).
(به تصویر صفحه مراجعه شود) شکل ١: پلان بنا در طبقه همکف و اول (آرشيو اداره کل ميراث فرهنگي صنايع دستي و گردشگري خراسان جنوبي ) shape 1: Plan of the building on the ground floor and first (Archive of the General of Cultural Heritage, Handicrafts and Tourism of the County of Southern Khorasan) در طبقۀ همکف علاوه بر ايوانهاي اصلي، ايوانچه هايي در دو طرف ايوان اصلي با استفاده از قوس جناغي ساخته شده است که اين در اضلاع غربي و شرقي به صورت قرينه ساخته شده، ضلع شمالي اين ايوانچه ها به صورت مجزا در دو طبقه بوده و ورودي به ايوانچه هاي طبقۀ اول (دو طرف ايوان شمالي) از طريق پلکان ضلع غربي و شرقي بنا ميسر ميشود.
(
, 
, 
)
