چکیده:
ادبیات یکی از عوامل موثر در رشد فکری کودک و نوجوان است. با وجود اینکه در ایران ادبیات ترجمه‌شده سهم بزرگی از آثار کودک و نوجوان را تشکیل می‌دهد، مطالعات چندانی در رابطه با ابعاد مختلف آن انجام نشده است. در پژوهش حاضر به بررسی ترجمه‌های یک رمان نوجوان از منظر مولفه‌های هویت فرهنگی پرداخته شده است. طبق تعریف هالیدی، عناصر هویت فرهنگی در رمان شناسایی شد. سپس دو ترجمه‌ی فارسی آن بررسی شد تا با انتخاب رویکردی فرهنگی، مولفه‌هایی مشخص شوند که بیشتر دستخوش دست‌کاری شده بودند. بررسی‌ها نشان داد که مهم‌ترین مولفه‌های هویت فرهنگی در رمان بررسی‌شده زبان، غذا، حرفه و تحصیلات، رویکردهای هستی‌شناختی و روابط هستند. بررسی ترجمه‌ها نشان داد که از میان مولفه‌ها، زبان بیشتر دستخوش دست‌کاری شده است؛ زیرا لهجه‌های اجتماعی که در رمان، نسل اول مهاجران به آمریکا و همچنین نوجوانان را نشان‌دار می‌کنند در ترجمه تبدیل به زبان استاندارد شده‌اند. به‌علاوه، گرچه محتوای جنسی رمان در ترجمه‌ها به‌طور کلی حفظ شده بود، اما با تکنیک‌های حذف، خلاصه‌سازی و تلطیف تا حدی دستخوش تغییر گردیده بود. این مشاهده، با درنظرگرفتن رویکردهای هستی‌شناختی شخصیت‌ها که در تعارض با رویکرد غالب در جامعه ایران است، ولی در ترجمه‌ها معمولا بدون دست‌کاری منتقل شده است، تاییدکننده‌ی این ادعاست که سخت‌گیری‌ها در ترجمه‌ی آثار، کم‌رنگ‌تر از تالیف هستند. برای بررسی تاثیر دست‌کاری‌ها بر کلیّت ترجمه، مشاهدات از منظر مفهوم «آمیختگی» هومی بابا به بحث گذاشته‌شد تا نقش لهجه‌ی اجتماعی در هویت فرهنگی برجسته شود. درنهایت، باتوجه‌به جایگاه ادبیات ترجمه‌شده‌ی نوجوان در ایران، نظام چندگانه‌ی روند حاضر توجیه شد.
Translated literature constitutes a large share of children’s literature in Iran; however, few studies have investigated the broad spectrum of its aspects. Against this backdrop, the present study investigated the translations of a young adult novel in terms of the components of cultural identity. Initially, according to the definition given by Holliday, the elements of cultural identity in the novel were identified. Then, adopting a cultural approach, the Persian translations were investigated to identify the manipulated components. It was revealed that the most important components of identity in the novel are language, food, occupation and education, ontological attitudes and relationships. The analysis of the translations revealed that language was manipulated more than other components. This is majorly because the sociolects used in the novel to mark the first-generation immigrants to the U.S and also the young adults were standardized in the translations. Additionally, although the general sexual content of the novel was preserved in the translations, it was undergone manipulative procedures. As for the ontological views of the characters, they were kept in the translations despite being in partial contrast with the dominant attitudes in the Iranian society. These observations confirm the claim that translations involve less supervisory strictness compared with authored works. To investigate the effect of manipulations on the translations in their entirety, the observations were discussed in terms of Bhabha's concept of “hybridity”. Then, considering the position of Iranian translated literature for young adults in the literary polysystem, the current trend was justified.
خلاصه ماشینی:
بررسي ترجمه ها نشان داد که از ميان مؤلفه ها، زبان بيشتر دستخوش دست کاري شده است ؛ زيرا لهجه هاي اجتماعي که در رمان ، نسل اول مهاجران به آمريکا و همچنين نوجوانان را نشان دار ميکنند در ترجمه تبديل به زبان استاندارد شده اند.
در شرايطي که عمده ي ادبيات نوجوان ما را ادبيات ترجمه اي از زبان انگليسي تشکيل ميدهد، با درنظرگرفتن اختلاف نظرهاي تئوريک و همچنين ملاحظات گفته شده و در غياب مطالعات کافي در زمينه ي ادبيات ترجمه اي نوجوان ، بايسته است ترجمه ي آثاري با مضامين ارزشي و فرهنگي متفاوت بررسي شوند تا رويکرد کنوني مشخص تر شود: آيا گرايش عمده ، سانسور و دست کاري است ؟ يا با درنظرگرفتن حقايق جامعه ي امروز، گرايش به حفظ مطالب حتي متعارض با ارزش هاي جامعه ي مقصد است ؟ براي بررسي اين مسأله ، رمان نوجوان خورشيد هم يک ستاره است انتخاب شد.
در اين رمان مضامين هستيشناختي و فرهنگي و اخلاقي وجود دارد که همگي در شکل گيري هويت شخصيت ها نقش دارند، حال آنکه برخي از اين مضامين در تعارض با نظام هاي ارزشي جامعه ي ايران ، به ويژه براي نوجوانان ، هستند.
ازآنجاکه متن مدنظر در اين مطالعه سوگيريهايي دارد که برخي از آن ها در تعارض با ارزش هاي نظام مقصد و برخي هم سوي آن هستند و نظر به جايگاه مرکزي ادبيات ترجمه شده ي نوجوان در ايران ، چنين رويکردي بستري غني براي تعبير وضع موجود و حتي پيش بيني وضعيت احتمالي آتي فراهم ميکند.
(
, 
, 
)
