چکیده:
«الخامیادو» یک شگرد زبانی است که مدجّنها و موریسکها (واپسین مسلمانان اندلس) پس از بازپسگیری آن سرزمین توسط مسیحیان، برای برقراری ارتباطات مخفیانه میان همکیشان و پاسداری از میراث فرهنگی و علمی خود به کار میگرفتند. این پژوهش بر آن است تا با استفاده از رویکرد توصیفی-تحلیلی و با بهرهگیری از منابع و شواهد موجود، در گام نخست چیستی، ویژگیها و خاستگاه الخامیادو را بررسی کرده و در گام دوم نقش این شیوۀ زبانی را در پاسداشت میراث علمی و فرهنگی مسلمانان بیان نماید و به پرسشهایی که دربارۀ علل پیدایش، ارزش علمی و عوامل فراز و فرود این ادبیات وجود دارد، پاسخ گوید. یافتههای پژوهش نشان میدهد که الخامیادو برگرفته از واژۀ عربی «الاعجمیه» و یا «الجامعه»، در دوره مدجّنها ابداع شده و استفاده از آن همزمان با افزایش سختگیری بر مسلمانان گسترش یافته و در دوره موریسکها به اوج رسیده و آثار قابل توجهی پدید آورده و پس از اخراج مسلمانان از اندلس (1018-1023ق/ 1609-1614م)، در میان هالهای از ابهام از میان رفته است.
Aljamiado is a language trick used by the Mudejars and Moriscos (the last Andalusian Muslims) after the re-conquest of the Andalus by the Christians, to communicate secretly among their coreligionists and to protect their cultural and scientific heritage. This research intends to use descriptive-analytical method and using the available resources and evidence in the first step, to examine the nature, characteristics and origin of Aljamiado, and in the second step to clarify the role of this linguistic method in preserving the scientific and cultural heritage of Muslims. It also answers questions about the origins, scientific value, and rising and falling of this language. Findings show that Aljamiado, derived from the Arabic word al-A῾jamiyya or Aljami῾a, was invented during the Mudejars period and its use expanded with increasing strictness on Muslims and reached its peak during the Moriscos period, and caused significant effects. After the expulsion of Muslims from Andalusia (1018-1023 AH/ 1609-1614 AD), it disappeared and left much ambiguity.
خلاصه ماشینی:
يافته هاي پژوهش نشان مي دهد که الخاميادو برگرفته از واژة عربي «الاعجميـه » و يـا «الجامعـه »، در دوره مدجّن ها ابداع شده و استفاده از آن همزمان با افزايش سختگيري بر مسـلمانان گسـترش يافتـه و در دوره موريسک ها بـه اوج رسـيده و آثـار قابـل تـوجهي پديـد آورده و پـس از اخـراج مسـلمانان از انـدلس (١٠١٨-١٠٢٣ق / ١٦٠٩-١٦١٤م )، در ميان هاله اي از ابهام از ميان رفته است .
استفاده از زبان مخفيانۀ الخاميادو براي نگـارش متـون و حفـظ ارتبـاط مخفيانـه ، در دورة موريسک ها نيز ادامه داشت و نسخ خطي بر جاي مانده نشـان دهنـدة ميـزان اقبـال آنان به اين سبک خاص از نگارش متون بوده است .
درباره اين متون خطي بر جاي مانده انبوهي از پژوهش هاي مختلـف بـه صـورت موردي يا کلي توسط پژوهشگران غربي، به ويژه اسپانياييزبان صورت گرفتـه اسـت ؛ تا جايي که برخي از آنها به متخصصان بنامي در اين حوزه تبديل شده اند که در ايـن مقاله مهم ترين آنها معرفي شده و آثارشان مورد استفاده قرار گرفته است .
الفباي الخاميادو (به تصویر صفحه مراجعه شود) 1 Julián Ribera y Miguel Asín Palacio 2 Menéndez Pidal 3 Galmés de Fuentes 4 Biblioteca de Castilla- la Mancha en Toledo براي نمونه ، نحوه کاربرد الفباي الخاميادو: ذَاتُذُ= de todo الجهاد= alchihed مَانشَجَارُ= mensajero عَسَار= hacer اينکه آيا الخاميادو تنها يک زبان نوشتاري بوده و يا کاربرد گفتاري و محـاوره اي هم داشته (با توجه به برخي شواهد مکتوب بـه دسـت آمـده )،١ بـه سـبب دشـواري پژوهش در اين باره ، در ابهام باقي مانده است .