چکیده:
مضمونآفرینیهای بدیع و تخیل گستردة شاعران سبک هندی، خالق زمینههای موضوعی فراوانی در آثار آنهاست. ساختار سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و حتی مذهبی در دورة سبک هندی سبب بروز احساسات، عواطف شخصی و هیجانات درونی شاعران با خیالات دلانگیز در موضوعات مختلف در اشعار این دوره شد که مجموعهای از انواع ادب غنایی را در آثار آنها بازتاب داده است. تک بیت یکی از اشکال بیان این مضامین است. دیوان شاعران این دوره شامل گستردهترین مجموعههایی است که در آن مسائل اخلاقی، عرفانی، عشقورزی، مذهبی، تعلیمی و اجتماعی با مضمونهای بدیع و تازه در قالب کوتاه تکبیت جلوهگری میکند و به طور کلی بسامد ادبیات غنایی نسبت به دیگر انواع ادبی در این قالب چشمگیرتر است. در این مقاله به غنایی بودن تکبیتهای سبک هندی و تنوع مضامین غنایی پرداخته شده و موضوعاتی همچون: عشق، عرفان، بثالشکوی، مرثیه، طنز، وطنیات و... در اشعار شاعران این دوره مورد بررسی قرار گرفتهاست. این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی انجام شده است و نتیجة پژوهش نشان میدهد که عشق مجازی، مصطلحات عرفانی، خودستایی شاعران و وطنیات بیشترین بسامد را در میان موضوعات موجود به خود اختصاص دادهاست.
The unique content creation and all-embracing imagination of Indian-style poets have created a variety of thematic contexts in their works, and these thematic contexts have been reflected in the mirror of their poems in different ways. That era’s political, social, cultural, and even religious structures, broadened the poets’ horizons and led the personal feelings, and inner emotions of poets with heartwarming thoughts to be reflected in different subjects in poems of this era and a collection of different lyrical literature emerged in their works. On the other hand, single-couplet is a form of stating these subjects. The poets’ books during this era are the most extensive collections in which ethical, spiritual, love-making, religious, teaching, and social issues with novel and new content show off in a short form of single-couplets and generally, the frequency of lyrical literature is more significant in this form compared to different literary forms. This article has addressed the lyrical aspect of Indian-style’s single-couplets and the variety of lyrical contents and has studied variables such as love, mysticism, pomposity, grievance, threnody, humor, patriotism, mystery, etc. in the poems of this era. The present research results show that virtual love, mysticism terminology, pomposity, and patriotism have the most frequency. The present research method is based on description and analysis.
خلاصه ماشینی:
در رابطه با اینکه ادب غنایی چیست پیش از این اشاره هایی شد، اما آنچه از میان مضامین غنایی بیشترین کاربرد را در سبک هندی دارد، عشق با دو رویکرد مجازی و حقیقی، وصف با رویکرد به طبیعت ، معشوق ، مجلس شراب و آموزه های اخلاقی است و عرفان که بیشتر مصطلحات عرفانی را در برمیگیرد، شکوه از روزگار و ابنای آن ، افتخار به هنر شاعری و خلق مضامین تازه و وطنیات که بیشتر ناظر به دور بودن از ایران و زندگی در هند است در جایگاهی بعدی قرار میگیرند.
بیدل و صائب در آثار خود حتی بیشتر از غزالی مشهدی که به عارف بودن شهره است از مصطلحات عرفانی استفاده کرده اند و از همین رو نمونه هایی از کاربرد اصطلاحات عرفانی در تک بیت های این دو شاعر سبک هندی در ادامه نقل شده است : - تجرید: آه و افسوس است صائب ، حاصل موج سراب دامــــن دنیـای بیحاصل نمیباید گرفت (صائب ، ١٣٧٣: ٦٩٢/٢) جوهر تجرید قطع الفت خویش است و بــس بر سر خود می توان کرد امتحان شمشیر را (بیدل ،١٣٧١: ١٠٢/١) تجرید در عرفان به معنای تنهایی گزیدن و دل از تعلقات دنیوی خالی کردن است .
البته عرفان و عشق حقیقی که در ادامه به آن اشاره شده است یکی از مضامین شعر اغلب شاعران این سبک بوده است ، اما بیدل و صائب بیش از دیگران از اصطلاحات و موتیف های عارفانه در تک بیت های خود استفاد کرده اند.