عملکرد ذهن در فرایند ادراک عقلی از منظر آیت الله مصباح یزدی مقاله

معرفت فلسفی زمستان 1401 - شماره 78 رتبه ب (وزارت علوم/ISC (‎14 صفحه - از 81 تا 94 )

کلیدواژه ها: ادراک عقلی ذهن مفاهیم کلی ادراک کلی آیت الله مصباح یزدی ادراک مصباح‌یزدی عقول صدرا مفاهیم نفس ـــــ

چکیده:

بحث از مفاهیم کلی و عملکرد ذهن در فرایند ادراک عقلی و چگونگی شکل‌گیری آنها از مباحث مهم معرفت‌شناسی است. فلاسفه اسلامی به رغم گرایش‌های مختلف در تبیین مکانیسم تعقل، همواره بر ارزش ادراک عقلی، تاکید ورزیده‌اند. در این میان صدرا در تبیین فرایند ادراک کلی، تعبیرات مختلفی دارد که پژوهشگران حکمت صدرایی، اختلاف تعابیر صدرا را از طریق تمایز چگونگی ادراک کلی در مراحل مختلف تحول و تکامل نفس توجیه کرده‌اند. استاد مصباح یزدی به ‌عنوان فیلسوفی نوصدرایی تبیین جدیدی ارایه می‌دهد که می‌تواند نگاهی نو به مسیله فرایند ادراک کلی و شیوه‌ای جدید برای حل ناسازگاری تعابیر صدرا باشد. در پژوهش حاضر به روش توصیفی-تحلیلی روشن شد که مصباح یزدی بر تفاوت کارکرد ذهن در هر کدام از ساحت‌های ادراک کلی تاکید می‌ورزد؛ به‌ طوری که ذهن در ادراک معقولات اولی منفعل و در ادراک معقولات ثانیه فلسفی و منطقی فعال است و ضرورتی برای اثبات عقول منفصل و شهود آنها در ادراک کلی نیست.

خلاصه ماشینی:

ادراک عقلی که اولاً و بالذات برای ناطق و سپس به واسطه آن برای انسان، ثابت می‌گردد (مصباح یزدی، 1384الف، ج 2، ص 175)، میان تمام عقلا مشترك (مصباح یزدی، 1391د، ص 31)، علم حقیقی (ابن‌سینا، 1373، ص 351)، کمال عاقل (سبزواری، 1379، ج 5، ص 130) و کمال نفس (شیرازی، 1369، ص 775؛ آشتیانی، 1381، ص 122؛ ساوی، 1370، ص 36) دانسته شده است؛ زیرا جزئی نه کاسب است و نه مکتسب و تنها تعقل کلی است که می‌تواند کلی‌های دیگری را در پی داشته باشد یا از تعقل کلی‌های دیگر حاصل شود (سبزواری، 1379، ج 1، ص 247) و پیشرفت فلسفه، علوم و صنایع خصوصاً مرهون نیروی عقلانی و مبتنی بر مفاهیم كلی است كه با فعالیت‌های ذهنی به‌ دست می‌آید و اگر دستگاهی نبود كه مفاهیم كلی را درك كند، این پیشرفت‌ها صورت نمی‌پذیرفت (مصباح یزدی، 1384ب، ص 66ـ67). آیت‌الله مصباح یزدی، شارح نوصدرایی حکمت متعالیه با اشاره به ناسازگاری مذکور در کلام صدرا (مصباح یزدی، بی‌تا، ج 1، جلسه 97)، در فرایند ادراک کلی بر کارکرد ذهن تأکید نموده و نگاهی نو به این مسئله دارد که می‌تواند به‌گونه‌ای دیگر ناسازگاری مذکور را حل کند و به نظر می‌رسد منافاتی با حرکت جوهری و تحول نفس ندارد و با آن قابل جمع است. پس از‌ پذیرش مفاهیم کلی و نیروی درك‌كنندة خاصی برای آنها به نام عقل، این پرسش مطرح می‏شود كه در نظر آیت‌الله مصباح یزدی، آیا كار عقل تنها تغییر شكل دادن و تجرید و تعمیم ادراكات حسی است یا اینكه خودش ادراك مستقلی دارد و حداكثر، ادراك حسی می‏تواند در پاره‏ای از موارد، شرط تحقق ادراك عقلی را فراهم كند؟ برای یافتن پاسخ این پرسش، فرایند تعقل معقولات اولی و معقولات ثانی فلسفی و منطقی در نگاه آیت‌الله مصباح یزدی بررسی می‌گردد.

دریافت فایل ارجاع :
(پژوهیار, , , )

دانلود PDF
دانلود HTML

لینک کوتاه:

صفحه:

ورود / عضویت

برای مشاهده متن مقاله و یا دانلود آن لازم است وارد پایگاه شوید. در صورتی که عضو نیستید از قسمت عضویت اقدام فرمایید.

ورود

عضویت

تحتاج دخول لعرض محتوى المقالة. إذا لم تكن عضوًا ، فتابع من الجزء الاشتراک.
إن كنت لا تقدر علی شراء الاشتراك عبرPayPal أو بطاقة VISA، الرجاء ارسال رقم هاتفك المحمول إلی مدير الموقع عبر webmaster@noormags.com .

You need Sign in to view the content of the article. If you are not a member, proceed from part Sign up.
If you fail to purchase subscription via PayPal or VISA Card, please send your mobile number to the Website Administrator via webmaster@noormags.com .

ورود / عضویت

ورود

عضویت