چکیده:
هدف پژوهش حاضر، بررسی ارتباط زبان‌شناختی میان گورانی، هَورامی و کُردی در پاسخ به چمن‌آرا (1390) و بامشادی و همکاران (1393، 1394، 1395، 1396) است. برای این منظور، از دیدگاه صاحب‌نظران در این زمینه، شواهد زبان‌شناختی، ادبی و مشاهدات و شم زبانی نگارنده بهره برده شده است. بررسی همۀ این موارد نشان می‌دهد که گورانی و هورامی دو دال دارای یک مدلول زبان‌شناختی واحد، مستقل و متمایز از کردی‌اند: خلاف تصور عامه، گورانی یا هورامی گونه‌ای کردی نیست، بلکه زبانی مستقل و مجزا متعلق به شاخۀ غربی‌شمالی زبان‌های ایرانی است که خود دارای گویش‌هایی است. آنچه سبب شده است گورانی/ هورامی گونه‌ای کردی تلقی شود، صرفاً سکونت زبان‌وران این دو گونه در منطقۀ جغرافیایی خاصی، اختلاط آن‌ها و تشابهات زبانی بین آن‌ها، به‌ویژه واژگانی و ساخت‌واژی، ناشی از تأثیر گورانی/ هورامی بر کردی است که تا نیمۀ دوم قرن نوزدهم زبان رسمی، ادبی و درباری به‌اصطلاح کردستان بوده است. شکل‌گیری جنبش‌های ملی‌گرای کردی در دهه‌های اخیر مبتنی بر مفهوم «دولت ـ ملت» و به‌تبع آن «یک ملت ـ یک زبان» نیز مزید بر علت بوده است که به همگونی زبانی بیشتر گوران‌ها/ هورام‌ها منجر و مانع خودآگاهی زبانی آن‌ها شده است.
The present research aims at investigating the linguistic relationship between Gorani, Hawrami, and Kurdish in reply to Chaman Ara (1390) and Bamshadi et al (1393, 1394, 1395, 1396). To this end, authorities’ views in this field, linguistic, literary evidence, and the author’s observations and linguistic intuition have been used. The study of all the cases indicates that Gorani and Hawrami are two signifiers with a single linguistic signified, separate and distinct from Kurdish: Gorani or Hawrami is not a Kurdish variety, but a separate language belonging to the northwestern branch of Iranian languages and possessing its own dialects, despite the public image. The cause of considering Gorani/ Hawrami a Kurdish variety has been only the speakersʼ residence of these two varieties in a specific geographical area, their fusion, and the linguistic similarities between the varieties, especially lexical and morphological, resulting from the influence of Gorani/ Hawrami on Kurdish that has been the official, literary, and court language of the so-called Kurdistan until the second part of the 19th century.The development of Kurdish nationalist movements in recent decades based on the notion of "nation- state" and "one nation-one language" in consequence of it, has also aggravated the situation leading to linguistic assimilation of most Gorans/ Hawrams and preventing them from their linguistic self-awareness
Keywords: Iranian linguistics, Gorani, Hawrami, Kurdish.
Table
Some words related to very common and general elements in Gorani (Hawrami), Assimilated Gorani/ Hawrami (Kalhori), Kalhori, Fayli, Laki, Lori, and Sorani Kurdish:
گورانی (هورامی)
گورانی/هورامی همگون‌شده[1](کلهری)
کلهری
فیلی
لکی
لری[2]
کردی سورانی
معادل فارسی
tɑta
bɑwək
bɑwɡ
bawəɡ
bɑwa
bow/bowa
bɑwk
پدر
ʔaɹɑ
dɑɫək/dɑ
dɑɫəɡ
dɑɫəɡ
dɑ
dej/dɑɑ
dɑjk
مادر
knɑʧe
düat
düat
düat
det
doar/doχtər
kəʧ
دختر
sjɑw
sja
Sja
sja
sə
se/se
ɍaʃ
سیاه
ʧarma
ʧarməɡ
ʧarməɡ
sefed/ʧarməɡ
ʧarmə
sefi/ʔespe
spi/ʧarmu
سفید
jva
jak
Jak
jak
jak
ja/jek, je
jak
یک (عدد)
jare
se
se
se
se
se/se
se
سه (عدد)
ʧam
ʧaw
ʧaw
ʧam
ʧam
teja/teja
ʧɑw
چشم
har
χar
χar/ kar
χar
χar
χar/χar
kar
خر
lv(w)ɑj/ʃjaj
ʧin
ʧin
ʧɡəɡən
ʧin
ɍatan/ɍata
ʧun/ɍojʃtən
رفتن
java
ʤüa
ʤüa
ʤwa
ʤü
ʤo/ʤo
ʤo
جو
jahar
ʤəɡər
ʤəɡər/ʤarɡ
ʤəɡər/ʤarɡ
ʤeɡar
ʤeɡr/ʤəɡər
ʤɡar/ʤarɡ
جگر
wɑrɹ(d)aj
χwɑdən
χwɑrdən
χwɑrdən
howɑrdən
χardan/harda
χwɑrdən
خوردن
we
χwa
χwad
χwaj
weʤ(ʒ)
χod/χod
χo
خود
v(w)ɑ
wɑ
wɑ
wɑ
vɑ
bɑj/bɑd, bɑj
bɑ
باد
v(w)ɑrɑn
wɑrɑn
wɑrɑn
wɑrɑn
vɑro
bɑrun/bɑo
bɑrɑn
باران
v(w)arv(w)a
wafər
wafər
wafər
vjar
barf/barf
bafər
برف
wtaj
χaftən
χaftən
χaftən
vətən
χosajan/hofteja
χawtən
خوابیدن
mɑzi
pəʃt
mɑzəɡ
pəʃt
pəʃt
pas/poʃt, kət
pəʃt
پشت (بدن)
v(w)rataj
frutən
fratən
fruʃən
fərutən
ferotan/froχta
froʃtən
فروختن
harmɑna
kɑr
kɑr
kɑr
kɑr
kɑr/kɑr
kɑr
کار
jɑɡe
ʤe
ʤe
ʤi
ʤɑ
ʤɑ/ʤɑ, lez
ʤeɡa
جا
jɑna
mɑɫ
mɑɫ
mɑɫ/χɑnəɡ
mɑɫ
huna/χowna
mɑɫ
خانه
ʔɑmɑj
hɑtən
hɑtən
hɑtən
hɑtən
ʔumajan/ʔomɑja
hɑtən
امدن
jɑv(w)ɑj
ɍasin
ɍasin
ɍasin
ɍasin
rasijan/ɍasəsa
ɡaj(i)ʃtən
رسیدن
kjɑnɑj/kjɑs(t)aj
kəl kərdən
kəl kərdən
kəl kərdən
henɑrdən
ferestɑjan/frəsnɑja
nɑrdən
فرستادن
mərɹɑj/mədrɑj
wsɑn
wsɑn
wsɑn
husɑjn
vejsɑjan/ʔisɑja
vesɑn
ایستادن
ma(e)ɍjɑj
ʃkɑnən
ʃkɑnən
ʃəkjɑn
ʃekonən
ʔeʃkasan/ʔeʃkanaja
ʃkɑn
شکستن
karɡa
mɑmər
mɑmər
mərg/mərx/mɑmər
merχ
morq/morʁ
mɑmər/mriʃk
مرغ
dəm
kir
ker
kir/taʒak
kər
kir/kir
ker
الت تناسلی مرد
wɫa
konɑ
konɑ
konɑ
konɑ
sema/silɑ
kon
سوراخ
lamma
zək
zəɡ
zəɡ
lam
kom/ɡəja
s(z)ək
شکم
tuta
saɡ/ɡamɑɫ
ɡamɑɫ
saɡ/ɡamɑɫ
saɡ
saɡ/sej
saɡ
سگ
daɡɑ
ʔɑwɑji
djaka
djaka
dəhɑt
deh/ʔɑbɑdi
ʔɑwɑi/ɡond
روستا
maj
kɑwəɍ
kɑwəɍ
kɑwəɍ
pas
miʃ/ɡusfa
paz/maɍ
گوسفند
ʧamʧa
ʧəmʧa
qɑʃəq
qɑʃəq
kɑʃeχ
qɑʃoq/qɑʃoq
kawʧək
قاشق
smari
kaj
Ke
ke
keja
ka/kah
kɑ
کاه
pɑɫɑ
kawʃ
kawʃ
kawʃ/piɫɑ
kəɫɑʃ
kafʃ/kawʃ
kawʃ
کفش
ʧani
darzi
darzi
darzen
darzen
sizan/siza
darzi
سوزن
haʃʃa
χərs
χərs
χərs/hərʧ/qərʧ
χers
χers/χərs
wərʧ
خرس
hezi
düaka
düka
dwaka
düna
diɡ/duʃ
dweka
دیروز
pere
dəsu
dəsu
dəsu
dusü
pasabɑ/dosu
dubajɑni
پس فردا
zɑroɫa
mnɑɫ
mnɑɫ
zɑɍu
owjl
baʧa/baʧa
mnɑɫ
بچه
ɡʤi
ʃawi
ʃaw
kərwɑs
kərɑs
ʤuma/pirhan
krɑs
پیراهن
wɑmi
bɑjam
bɑɑm
bɑjam
bɑjm
bɑjom/bɑjm
bɑdɑm
بادام
veʒan
ʤɑʤək
ʤɑʤəɡ
ʤɑʤəɡ
ʤɑʤək
saqez/breʒa
ʤɑʤka/bneʃt
سقز
halʧi
qɑrʧək
qɑrʧək
χarʧəɡ
χɑrʧ
qɑrʧ/qɑrʧ
qɑrʧək
قارچ (خوراکی)
tavani
koʧək
koʧək
sɑn/bard/koʧək
koʧək
bard/bard
bard
سنگ
haɫiza
maʃka
maʃka
kona
maʃka
maʃk/maʃk
maʃka
مشک
ʒaraʒi
kaw
Kaw
kaw
köjɡ
kabk/kabk
kaw
کبک
ʤa
la
la/wa
da/ʒa
e
va/da
la
از (حرف اضافه)
sotaj/soʧnɑj
sozjɑn/ sozɑnən
səzjɑn/ szɑnən
sozjɑn/ suzanən
sotən/ sozonən
sotan, sotan/ soχta, suzənja
sutɑn/ sutɑndən
سوختن/ سوزاندن
(
, 
, 
)
