چکیده:
مقاله حاضر به بررسی ویژگیهای اخلاقی مترفین از منظر قرآن میپردازد و در ضمن تبیین، به نقد هریک از آنها اشارهای میکند. اخلاق مترفین در دو سطح فردی و اجتماعی قابل بررسی است و شامل اخلاق رفتاری و گفتاری در برابر خداوند و خویشتن و در مواجهه با انبیاء، مومنان و در تعامل با هم اندیشان و هم مسلکانشان میشود. این اخلاق که ریشه در رفاه طلبی و مصرفزدگی این گروه دارد، سبب افراط در استفاده از امکانات و طغیان در سوءاستفاده از انواع نعمتها در مسیر شهوانی و لذت جویی شده است، که سرچشمه انواع انحرافات اخلاقی است و زمینه گمراهی دیگران را فراهم میکند. در این نوشتار از طریق کتابخانهای گردآوری اطلاعات مربوط به «مترفین» انجام شده و به شیوه توصیفی تحلیلی پردازش صورت گرفته است. تمامی ارجاعات منبعی و سندی به گونه درون متنی میباشد.
خلاصه ماشینی:
اين اخلاق که ريشه در رفاهطلبي و مصرفزدگى اين گروه دارد، سبب افراط در استفادۀ از امكانات و طغيان در سوءاستفاده از انواع نعمتها در مسير شهواني و لذتجويي شده است، که سرچشمۀ انواع انحرافات اخلاقي است و زمينۀ گمراهي ديگران را فراهم ميکند.
ازاينرو ضروري است که با شناخت مترفين و رفتارهاي آنان در طول تاريخ به ديدگاه قرآن از آنها بپردازيم و با نقد و بررسي اخلاق آنها، راه و شيوۀ مطلوب زندگي را از منظر قرآن بشناسيم.
معناى اصلياش بيرون شدن از پوست است؛ چون وقتى ميگويند: (فسقت التمرة)، معنايش اين است كه خرما از پوستش بيرون آمد؛ و بههمين جهت، خود قرآن نيز كلمه فاسقين را به «الَّذِينَ يَنْقُضُونَ عَهْدَ اللَّهِ مِنْ بَعْدِ مِيثاقِهِ» تفسير كرد؛ كسانى كه عهد خدا را بعد از ميثاق آن مىشكنند.
چنانکه در معناي لغوي اتراف گذشت، اتراف، اصرار در سوءاستفاده از نعمت و زيادهروي در مصرف است و ازاينرو لازمۀ طبيعي اين حالت، سرکشي است؛ چراکه: «اِنّ الانسان ليطغي اَن راهُ استغني» (علق: 6و7)؛ انسان آنگاه که خود را بينياز احساس کند طغيان ميکند.
در اين آيه از استکبار بهعنوان ويژگي اخلاقي مترفين ياد ميکند که نخستين صفت از صفات رذيله در داستان انبياء و آغار آفرينش انسان در قرآن مطرح است و ريشه تمام بدبختيها و صفات زشت انسانى بهشمار ميرود.
نتيجهگيري از ويژگيهايي اخلاقي که قرآن براي گروه مترفين بيان ميدارد ميتوان نتيجه گرفت که اين گروه، طبقۀ اجتماعي خاصي هستند که انحرافات اخلاقي بسياري دارند که در رأس آنها رفاهطلبي و مصرفزدگي بهخاطر سوءاستفاده از نعمتهاي الهي است.