چکیده:
نویسنده در شماره نخست مقاله خود ابتدا به این نکته می پردازد که درک درست از فلسفه مجازات ها در نظام جزایی، تاثیر مهمی درشکل گیری ساختار آن نظام و تعیین مجازات ها دارد. آنگاه به طرح مهم ترین نظریات دانشمندان غربی پیرامون فلسفه مجازات هاپرداخته و ضمن بیان این نکته که غالب این دیدگاه ها تک بعدی است، نگاه همه جانبه اسلام در تشریع مجازات ها به ابعاد گوناگون حیات انسان را سبب برتری دیدگاه اسلام در فلسفه مجازات هامی داند. سپس به تشریح دیدگاه اسلام می پردازد و به این مسئله مبنایی تاکید می ورزد که توجه اسلام به ابعاد اخروی حیات انسان،دریچه نوینی را در فلسفه مجازات ها می گشاید و برپایه همین مبنامی توان گفت که همه مجازات ها در اسلام برخاسته از رحمت الهی نسبت به مجرم و سایر انسان ها است. او سپس با استناد به روایات،آشکار می سازد که چگونه مجرمان با مجازات های دنیوی از عذاب اخروی رهایی می یابند و بدین سان مجازات برای مجرم نیز جلوه گاه رحمت پروردگار می گردد.در عین حال از نظر اسلام، ابعاد فردی و اجتماعی در زندگی دنیوی انسان نیز در تشریع مجازات ها مورد توجه است و با مراجعه به آیات و روایات می توان از تشفی خاطر بزه دیده و اصلاح و تربیت مجرم به عنوان ابعاد فردی و از اجرای عدالت، حفظ نظم اجتماع وجنبه های بازدارندگی مجازات ها به عنوان ابعاد اجتماعی مورد نظراسلام نام برد.
خلاصه ماشینی:
((207)) از آنجا که به لحاظ منطقی، همه مجازات ها متضمن تحمیل درد ورنج بر مجرم است و طبع انسانی آن را نپسندیده و در شرایط عادی آن را انتخاب نمی کند، معمولا اثری ناخوشایند بر مجازات شونده دارد، لذا این پرسش مطرح می شود که اگر انسان موجودی دارای کرامت است، چرا در اسلام به جای باز پروری مجرم، دست به مجازات و تنبیه او می زنند؟ ((208))، زیرا اعمالی مانند شلاق زدن وحبس کردن، شخصیت و کرامت انسان را زیر سؤال می برد و این درحالی است که انسان مجرم به صرف ارتکاب جرم از انسانیت ساقط نمی گردد.
قبل از بررسی این پرسش ذکر چندنکته لازم است: 1 - بر خلاف بسیاری از دیدگاه های موجود در فلسفه مجازات که بر حفظ کرامت مجرم استوار نیست - که در صفحات بعدی ذکر می گردد - در دیدگاه اسلام، مجازات مجرم نیز در فرایند نگاه انسانی به مجرم و از باب لطف و رحمت بر او به شمارمی آید ((209)) و با کرامت انسانی او در تنافی نیست هر چند درپاره ای از موارد، رعایت مصالح عموم جامعه اقتضاهایی دارد که در جای خود به تفصیل طرح می شود .
لذامطالب موجود را در دو مبحث کلی دسته بندی کرده ودر ذیل هرکدام به مواردی که در منابع اسلامی در باره فلسفه مجازات دراسلام آمده است، می پردازیم : نخست: تجلی رحمت الهی نسبت به مجرم در این مبحث نیز به چند نکته اشاره شده است : کاهش عذاب اخروی اهداف مجازات در مکتب های فلسفی و جرم شناسی غرب بااسلام متفاوت است.