چیستی قاعده فرعیت مقاله

معارف عقلی تابستان 1386 - شماره 6 ISC (‎14 صفحه - از 95 تا 108 )

کلیدواژه ها: هلیه بسیطه قاعده فرعیت مثبت له (موضوع) ثابت (محمول) هلیه مرکبه حمل ذاتی ثبوت فرع قاعده ماهیت

چکیده:

بنابر قاعدة فرعیت، ثبوت محمول برای «موضوع» فرع ثبوت مثبت له (موضوع) است، نه فرع ثبوت محمول ثابت (محمول). بر این قاعده، در مواردی از جمله در حمل ذاتیات بر ذات و حمل وجود بر ماهیت اشکال می‌شود. این اشکال، پاسخ‌های گوناگونی دارد. یکی از پاسخ‌ها این است که قاعده در هلیات بسیطه جاری نمی‌شود؛ زیرا مفاد آن همچون ثبوت محمول برای موضوع (ثبوت شی لش‍ئ) نیست. پاسخ دقیق‌تر از صدرالمتألهین است که بنابر اصالت وجود، ماهیت عارض بر وجود و فرع بر آن است و در واقع، قضیه از باب عکس الحمل است. مفاد دیگر قاعده این است که ثبوت محمول برای موضوع، فرع ثبوت محمول نیست. چه بسا محمول عدمی بوده و برای موضوع، ثابت باشد. از نظر صدرالمتألهین‌ـ پیرو شیخ الرئیس‌ـ تا محمول وجود نداشته باشد، صفت برای موضوع قرار نمی‌گیرد. بنابراین، محمول عرضی گونه‌ای موجود است.

خلاصه ماشینی:

"صدرالمتألهین در نقد آن می‌گوید: بنابر این رأی هلیه بسیطه قضیه ذهنیه است، و در قضیه ذهنیه وجود ذهنی موضوع در اتصاف موضوع به مبدأ محمول دخیل است؛ مانند «انسان نوع است»؛ در حالی که وجود ذهنی ماهیت در حمل وجود بر ماهیت دخالت ندارد و حکم در قضیه‌ای همچون «زید در خارج موجود است» حکم خارجی است و مصداق آن ذات موضوع بر حسب حالش در خارج است نه بر حسب حالش در ذهن. اما این اشکال را که مفاد هلیه بسیطه موجبه مانند هر قضیه حملیه موجبه دیگری ثبوت شئ لشئ است باید این گونه پاسخ گفت که ضرورت وجود موضوع، محمول و وجود محمول برای موضوع بر اساس تفصیل اجزای قضیه بر حسب مفهوم آن است نه بر حسب مفاد حکم و مصداق قضیه؛ زیرا از نظر مصداق حکم در «زید زید است» و «زید حیوان است» فقط ذات موضوع است؛ چون موضوع و محمول از نظر ماهیت و وجود، شئ واحدی است و در «زید موجود است» ماهیت و وجود موضوع است (الرسائل ، 115)؛ 10. اما فخر رازی نه‌تنها ادعا می‌کند که ثبوت غیری محمول فرع ثبوت فی نفسه آن است، بلکه بر این اساس مدعی می‌شود قضیه معدوله المحمول سالبه است‌ـ نه اینکه موجبه باشد تا تفاوت آن با سالبه در ضرورت وجود موضوع باشدـ چون محمول عدمی برای چیزی ثابت نیست (الانارات فی شرح الاشارات،150). نارسایی این پاسخ در این است که اولا، برخی از منطق‌دانان حملیه موجبه را ثبوت شئ لشئ به معنای وجود دانسته‌اند ( النجاه، 21؛ عیون الحکمه، 120؛ اساس الاقتباس، 89؛ تفتازانی، الحاشیه علی تهذیب، 58؛ شرح المقاصد، 1/347)؛ ثانیا، اگر ثبوت به معنای صدق هم باشد، فخر رازی می‌تواند ادعا کند که صدق محمول بر موضوع بدون توصیف نیست و اتصاف موضوع به محمول فرع بر وجود فی نفسه محمول است."

دریافت فایل ارجاع :
(پژوهیار, , , )

دانلود PDF
دانلود HTML

لینک کوتاه:

صفحه:

ورود / عضویت

برای مشاهده متن مقاله و یا دانلود آن لازم است وارد پایگاه شوید. در صورتی که عضو نیستید از قسمت عضویت اقدام فرمایید.

ورود

عضویت

تحتاج دخول لعرض محتوى المقالة. إذا لم تكن عضوًا ، فتابع من الجزء الاشتراک.
إن كنت لا تقدر علی شراء الاشتراك عبرPayPal أو بطاقة VISA، الرجاء ارسال رقم هاتفك المحمول إلی مدير الموقع عبر webmaster@noormags.com .

You need Sign in to view the content of the article. If you are not a member, proceed from part Sign up.
If you fail to purchase subscription via PayPal or VISA Card, please send your mobile number to the Website Administrator via webmaster@noormags.com .

ورود / عضویت

ورود

عضویت