خلاصه ماشینی:
"پیوند ایرانشهریان آن‌چنان ژرف و استوار بود که با آن‌که این سرزمین پهناور و مردم آن به تدریج و جدا از هم به اسلام درآمدند در جامعهء اسلامی هم همچون کشوری به هم پیوسته و مردمی یک‌زبان و یک فرهنگ نمودار می‌شدند و با همهء عوامل نامساعدی که بر آنها روی آورده بود باز به خورد هیچ جامعهء دیگری نرفتند و این وحدت ملی و فرهنگی آنها آن‌چنان آشکار و نظرگیر بوده که همهء مورخانی که از سرزمین‌های اسلامی و مردم آن چیزی نوشته‌اند دربارهء ایرانیان این وحدت را درخور ذکر دانسته و به اجمال با تفصیل از آن سخن گفته‌اند.
زیرا در تاریخ همین زبان ادبیات است که می‌توان به وضوح دید که چگونه همان مردمی که به ظاهر در لوای فرمانروایان مختلف و از هم بیگانه و باهم دشمن و گاه در حال جنگ می‌زیسته اند خود آن مردم بی‌پروا به آن درگیری‌ها و جنگ و جدال‌های قدرت‌طلبان همچون مردمی بیگانه و هم‌زبان و هم‌فرهنگ پیوندهای دیرینهء خود را همچنان استوار داشته و بزرگان شعر و ادب و دانشمندان و هرآنچه نمودار فرهنگ و تمدن ایران بوده از هرگوشه از این سرزمین پهناور برمی‌خاسته‌اند و به هرجا که منتسب می‌بوده‌اند همهء آنها را از بزرگان علم و ادب و فرهنگ خود می‌شناخته اند و این خود بهترین نشانهء وحدت یک قوم و ملت است."
(
, 
, 
)
