چکیده:
کتاب«مکتب در فرآیند تکامل»بر مبنای دو هدف. توسط دکتر حسین مدرسی طباطبایی تألیف شده است:1.معرفی تاریخ مذهب تشیع به عنوان یک جریان عقیدتی در اسلام،به خوانندگان غربی و غیر مسلمان 2.شناخت فرآیند شکلگیری و تکامل مکتب تشیع در سه قرن نخست اسلامی.کتاب مکتب در فرآیند تکامل، روایات استناد شده در موضوعات امامت،غیبت امام مهدی علیه السلام و...را از منابع حدیثی همچون المحاسن احمد بن محمد بن خالد برقی،الکافی شیخ کلینی،الغیبة محمد بن ابراهیم نعمانی،و اختیار معرفة الرجال شیخ طوسی استخراج کرده که در جای خود،به آنها پرداخته خواهد شد.
خلاصه ماشینی:
"از منظری دیگر،پرسش جدی این است که بررسیهای مؤلف در این زمینه،آیا معطوف به آورنده است یا دریافتکننده؟چه عواملی موجب شده است که در طول سه قرن برای دریافتکنندگان مکتب،تکامل رخ دهد؟آیا شیوهء ائمه به مثابهء «آورنده»،موجب این تکامل تدریجی بوده است؟اینکه مثلا امام در چه شرایط و تنگناها و دشواریهایی زندگی میکرده است و چگونه با توجه به آن شرایط تصمیم میگرفته است که مطالبی را بیان کند و مطالبی را بیان نفرماید.
یکی از نقدهای اساسی به این کتاب،عدم ترسیم کامل وضع سیاسی و شرایط تاریخی اجتماعی است که بر مناسبات بین ائمه علیهم السلام و اصحاب و شاگردان و مراجعان ایشان حاکم بوده است.
آیا این تمایز صرفا سیاسی بود یا اینکه در حوزه فقه و کلام نیز این تمایز وجود داشت؟ایشان مدعی است که این تمایز در آغاز صرفا سیاسی بوده و سپس به تدریج تبدیل به یک مکتب شده است.
اجمالا ادعای ایشان این است که مکتب شیعه مجموعهای از آموزههای اعتقادی است که سه نسخه-یا به تعبیر رایج:سه قرائت-از آن در سیر تاریخی بروز و ظهور کرده است:نسخه غالبا که برای ائمه مقامات فوق بشری قائل بوده است؛ نسخه دوم که آنها را صرفا عالمان دینی میدانسته است و نسخه عامیانه که قائل به نص و عصمت برای ائمه میباشد.
این دو مورد را مؤلف به عنوان نمونهای از اختلاف دو مکتب قم و بغداد مطرح کرده است،اما این دو مورد نیاز به توضیحی به شرح زیر دارد: شیخ صدوق بحث غلو را پیش کشیده و گفته است که یکی از اعتقادات غالیان این بوده که امامان نمیمیرند."