میرزا آقاخان کرمانی منتقد ادبی مقاله

"میرزا آقا خان در مقدمهء آیینهء سکندری،آنجا که از سبک نثر مورخان انتقاد می‌کند و بر لحن تملق آمیز آنان می‌تازد،در واقع به نقد ادبی دست می‌زند که یادآور نقد میرزا فتحعلی‌ آخوندزاده بر تاریخ روضة الصفای رضا قلی خان هدایت است:34 همه کس به خوبی می‌داند که تاکنون یک تاریخ صحیح اصیلی که احوال قومی را به درستی بیان‌ کند و آداب و اخلاق و اوضاع گذشتگان را در نظر انسان مجسم سازد و اسباب ترقی و تنزل اقوام‌ را در اعصار مختلفه بیان نماید در مشرق،خاصه در ایران،دیده و نوشته نشده،بلکه تمام کتب‌ ایشان پر است از اغراقات بی‌فایده و مبالغات بی‌مزه و تملقات بی‌جا و اظهار فضلیت‌های بی‌معنی‌ که ابدا نتیجهء تاریخی بر آنها مترتب نیست. »55با این همه ما در مطالعهء خود در بررسی نظریات نقد ادبی میرزا آقا خان متوجه شدیم که مطالب‌ مشابه تکراری در صد خطابه و سه مکتوب کم نیست،تا آن‌جا که به قول مجتبی مینوی‌ «گویی یکی از آنها تحریر ثانوی کتاب دیگری است. همچنین‌گرچه از کتاب مورد بحث،یعنی آیین سخنوری اثری‌ به دست نیامده،اما می‌توان احتمال داد که مضمون آن چیزی مانند سلسله مقالات«فن گفتن‌ و نوشتن»باشد که میرزا آقا خان در بیان اصول بلاغت برای روزنامهء اختر می‌نوشت،66 مقالاتی تهی از هرگونه اندیشهء نو که با انتقاد سید جمال الدین نیز روبرو شده است."