چکیده:
مهاجرت گروهی از نمایندگان مجلس سوم و دولتمردان ایرانی در حمایت از متحدان و تشکیل دولت موقت ملی و وقایع مربوط به آن از حوادث مهم ایران در جنگ جهانی اول است که تاکنون دربارهء آن کتابها و اسناد بسیاری منتشر شده است.اما به نظر میرسد هنوز جنبههایی از این حادثهء بزرگ از دید محققان پنهان مانده است یا تحلیل شایستهای از آن به عمل نیامده است.به ویژه دربارهء مناسبات سیاسی دولت مهاجرت با دولت عثمانی،چندان تحقیق و بررسی نشده است که البته بخشی از این کمبود ناشی از دسترسی نداشتن محققان به اناسد عثمانی است.این نوشتار بر آن است تا با بهره گرفتن از اسناد و منابع ایرانی و عثمانی به ارزیابی و تحلیل مناسبات دیپلماتیک عثمانی با دولت مهاجرت از هنگام ورود مهاجران به بغداد در رجب 1334 تا بازگشت به کرمانشاه و فروپاشی دولت مهاجرت در جمادی الثانی 1335 بپردازد.در این دوره،سیاست عثمانی در مسائل مربوط به ایران بر آلمان پیشی گرفت و عثمانیها یکهتاز صحنهء غرب ایران شدند و با دولت مهاجرت معاهدهء سری امضا کردند.
خلاصه ماشینی:
"(KV به این ترتیب دموکراتها از عثمانیها رنجیده شدند و به سوی آلمانها رفتند و با شونمان،نمایندهء سیاسی-نظامی دولت آلمان در تهران،جلسه تشکیل دادند تا دربارهء عقد معاهده و چگونگی پیوستن به متحدان گفتوگو کنند،روسها پس از شنیدن این اخبار نیروهای خود را از قزوین به کرج فرستادند،این کار سبب شد در 4 محرم 1333 وکلای دموکرات و گروهی از وکلای اعتدالی به قم بروند و به راهنمایی شونمان کمیتهء دفاع ملی را تشکیل دهند و از همینجا اختلاف بین دموکراتها و اعتدالیون شروع شد.
بغداد در 15 جمادی الثانی 1335/11 مارس 1917 سقوط کرد(سپهر،1362:288)و اعضای دولت موقت از کرمانشاه به قصر شیرین عقبنشینی کردند و جمعی به میان ایل سنجابی رفتند و به علی اکبر خان،رئیس ایل، پناه بردند(طاهرزاده،1332:500)و گروهی دیگر همراه نظام السلطنه به کرکوک رفتند، روسها به سرعت کرمانشاه را گرفتند و انگلیسیها به سوی شمال و بغداد پیشروی کردند،در این میان قوای ژاندارم منهدم شد و دولت مهاجرت از هم پاشید، نظام السلطنه و چند تن از سران مهاجر پس از چند هفته سرگردانی در کرکوک به دعوت سلطان عثمانی به استانبول رفتند و تا پایان جنگ که با میانجیگری بعضی از دولتمردان به ایران بازگشتند،در استانبول ماندند.
2تحلیل سیاست عثمانی در قبال دولت مهاجرت و ایران اگرچه عثمانیها در جنگ به صفوف متحدان پیوستند،درواقع اهداف آنها با اهداف آلمان در مورد مسائل شرق و ایران هماهنگ نبود،ترکها میخواستند با اعلام جهاد و سیاست پان اسلامیسم،کشورهای مسلمان را جلب کنند و زمام امور را در دست گیرند؛ به همین دلیل از علما و مجتهدان ایرانی مقیم عتبات حمایت میکردند (OABD."