چکیده:
برخی از سرداران تاتار زمان چنگیز و جانشینان وی به ایران آمدند که برای همیشه هم در ایران ماندگار شدند و ضمن مؤثر بودن در تحولات سیاسی – نظامی به تدریج با فرهنگ و تمدن ایرانی و اسلامی نیز مانوس شدند.
خلاصه ماشینی:
"گزارش امیران تاتار در ایران (سدههای 8-7 هجری/14-13 میلادی) (به تصویر صفحه مراجعه شود) منظور از«تاتار»در اینجا همان معنای خاص و دقیقی است که رشید الدین فضل الله، مورخ مشهور ایرانی در بحث خود درباهء نسبشناسی اقوام مغول و ترک به کار برده است.
در جریان این جنگها،قوم اجدادی چنگیز یعنی همان کسانی که رشید الدین ایشان را مغول مینامد،متحمل تلفات و خسارات زیادی شدند و از جمله چند تن از سران آنها به دست تاتارها کشته شدند.
دربارهء علل این امر به چند عامل مهم اشاره میشود: اول،عامل حضور زنان تاتار در دربار مغول به عنوان همسران چنگیز خان و تعدادی از فرزندان و بستگانش بود.
[7]رشید الدین تأکید میکند که در زمان او،یعنی حدود یکصد سال پس از جنگ چنگیز با تاتارها،فرماندهان و سپاهیان تاتار در قلمروهای مختلف مغولی-شامل چین،آسیای میانه،روسیه و ایران -بسیارند و آنها حتی اصل و نسب قومی خویش را به خوبی به خاطر دارند.
[9]جوزجانی،مورخ ایرانی که در دوران حملات مغول به ایران میزیست،از قو تو قو با نام«قو تو قو نویان»یاد کرده است و وی را داماد چنگیز خان معرفی میکند[10]،اما مورخان دیگر از جمله جوینی و رشید الدین در این مورد مطلبی نیاوردهاند.
او از ابشقا با عنوان«حاکم مملکت ترک و تاجیک»یاد کرده و تصریح میکند که غازان خان در اواخر حکومت خود بهطور رسمی حکومت آسیای صغیر را به وی واگذار کرد و دستور داد که سلطان سلجوقی روم هیچ کاری بدون موافقت ابشقا انجام ندهد.
به نظر میرسد پس از مرگ غازان خان،ابشقا نیز از صحنهء سیاسی-نظامی کناره گرفته یا کنار گذاشته شده باشد،زیرا در خبرهای مربوط به دورهء حکومت جانشین غازان (سلطان محمد اولجایتو)از وی یادی نشده است."