چکیده:
آیت الله العظمی بروجردی که زعامت شیعیان را در یکی از حساس ترین دوره های تاریخ معاصر ایران برعهده داشتند، در حوزه سیاست و عمل سیاسی برای اقتدار و عزت شیعه تلاش های بسیاری انجام دادند. ایشان به واسطه تجربیاتی که از حوادث مشروطه داشتند، حرکت محتاطانه در حوزه سیاست را بر اقدام شتاب آلود و بدون تامل ترجیح می دادند از این رو بخش عمده ای از تلاش های ایشان بر فعالیت های فرهنگی به جای کنش های سیاسی تمرکز یافته بود، اما نباید تصور کرد که سیره سیاسی ایشان کاملا فارغ از کنش های سیاسی است. تلاش های ایشان در راستای ممانعت از اقدامات غیر اسلامی دولت؛ مانند ترویج آتش پرستی، رژه بی حجاب دختران، خانه های ترویج بی حجابی زنان، تغییر دین رسمی، تغییر رسم الخط، آزاد شدن بهائیت، اعدام آیت الله کاشانی و ... در این نوشتار مورد بررسی قرار گرفته و سپس به نقش و تاثیر ایشان در جنبش ملی نفت و نیز روابط ایشان با فدائیان اسلام اشاره شده است.
خلاصه ماشینی:
"روابطی از این دست میان شاه و بروجردی حکمفرما بود و کسی هم از آن خبر نداشت، چرا که آیت الله بروجردی ممنوع کرده بودند که ماجرای رفت و آمد حاج احمد به تهران و ملاقات با شاه منتشر شود و این ماجرا بعد از ارتحال ایشان از سوی حاج احمد علنی شد.
وقتی این خبر به آیت الله بروجردی رسید، مصادف بود با آمدن فرماندار و رئیس شهربانی و شهردار قم به خدمت آقای بروجردی که با ایشان در مورد لولهکشی آب شهر قم بحث کنند، که در این حین آیتالله بروجردی با عصبانیت فرمودند: «مملکت را برای این میخواهند که دختران مردم را به زور در این سرمای سرد به خیابانها بکشانند و آنها را آن طور نشان بدهند و بگویند اینها از قید اسارت آزاد شدهاند.
320 حضرت آیت الله بروجردی، مرجعیت عام تشیع را بر عهده داشتند و کولهباری از تجربههای مشروطه و زمان رضاخان را در پیش رو داشتند؛ در حالی که نواب صفوی و یارانش از تحصیلات چندانی برخوردار نبودند و اقداماتی را انجام میدادند که نشان از عدم تفقه و تعمق آنها در مبانی دینی بود و از سوی دیگر به دلیل جوانی، شور زیادی داشتند و درک حقیقی از فضای اجتماعی و سیاسی موجود در جامعه نداشتند.
حتی در این اختلافات نیز رفتار آیت الله بروجردی همراه با رأفت بود و علیرغم آنکه میدانستند نواب و یا یارانش اقداماتی را علیه ایشان انجام دادهاند، باز هم به کمک مالی خویش ادامه دادند و حتی تلاش خود برای نجات او از اعدام را متوقف نساختند."