چکیده:
بررسی واقعه جانکاه عاشورا از جنبههای مختلف مادی و معنوی؛یکی از مشغلههای فکری محققان،علما و مورخان در طول تاریخ مسلمانان و بویژه شیعیان بوده است و نویسندگان هر دوره سعی داشتهاند بر تمام جزئیات و اسرار این قیام عظیم و تراژدی بینظیر تاریخ بشری آگاهی یابند.مقولهای که بههیچوجه در تاریخ کهنه نشده،و در هر دورهای بسته به شعاع و افق فکری محققان قبض و بسط یافته است.ازاینرو با تمام قدمت و کهنگی موضوع،محققان در هر دوره در شعاع پهناور و ژرف آن به جو لان پرداختهاند.در این مقاله نیز نویسنده به تبع پیشینیان با چنین هدفی وارد شده است تا بتواند در پرتو نگرشی پویا و با استمداد از فلسفه تاریخ به درک روشنتری از زمینههای تاریخی قیام خوانندگان را رهنمون گردد.
خلاصه ماشینی:
"در این راستا پیامبر اکرم(ص)اقداماتی علاوه بر سیر عملی که خاطرهء مثبت و کارآیی از دین اسلام برای پیروان داشت-انجام دادند،که عبارتند از:نصب امام علی (ع)به عنوان جانشین و بیان حدیث ثقلین،اما آنچه که حادث شد در خلاف جهت توصیهها و تذکرات پیامبر اکرم(ص)بود زیرا فرهنگ جاهلیت چیزی نبود که بسادگی پاک شود چرا که از یک سو از قدمت تاریخی در آن زمان برخوردار بود و طبعا دو دهه مبارزه با آن،که حتی از یک سوم طول عمر انسان هم تجاوز نمیکرد،نمیتوانست ریشههای آن را بخشکاند و از سوی دیگر این فرهنگ از منابعی تغذییه میکرد که ریشه در نفسانیات آدمی دارند و هر زمان که مهار و هدایت نشوند،خودبهخود منشاء رشد فرهنگ جاهلی(فرهنگ مغایر با اصول قرآن) میشوند.
میتوان چهار نکته قابل توجه در صلحنامه امام حسن(ع) با معاویه را به شرح ذیل برشمرد: 1-سلب حق تعیین جانشین برای معاویه 2-زندگی نیکو با عموم مردم 3-مصون ماندن شیعیان و دوستداران اهل بیت از هرگونه گزند و تعرض 4-تاکید بر وفای به عهد و پرهیز از مکر و کید برای مخدوش کردن مواد صلحنامه این محورها پیامدهایی داشت که بطور خلاصه میتوان چنین عنوان کرد:با خروج امویان از مسند حکومت پس از معاویه زمینه را برای رشد مجدد فرهنگ قرآنی فراهم میساخت ضمن آنکه اگر زندگی نیکو با کافه خلایق عملی میشد،ثبات سیاسی اجتماعی در جامعه ایجاد میگردید و خستگیها و کسالتها مرتفع گشته،روحیهء نشاط جایگزین آن میشد."