غزالی و منشأ اخلاق مقاله

پژوهش نامه اخلاق پاییز 1389 - شماره 9 ISC (‎18 صفحه - از 123 تا 140 )

کلیدواژه ها: عقل اخلاق فضیلت اخلاق فضیلت غزالی شرع مبنای اخلاق The Revival of Religious Sciences (Ihya Ulum al Din) The Alchemy of Happiness (Kimiya yi Ssaadat) Criterion of Action (Mizan al Amal) The Forty Fundamentals of Religion(al Arbain fi Usul al Deliverance from Error (al unqidh min al Dalal) Virtue morality Ghazali فضایل نفس سعادت صوفیان عدالت

fa en

چکیده:

طبق نظر ارسطو در اخلاق، خیر اخلاقی انسان مطابق بودن با عقل است و شر اخلاقی او نیز عدم مطابقت با عقل. ارسطو در تحلیل خود از خیر و شر اخلاقی به چیزی ماورای عقل تمسک نمی جوید. در عالم اسلام نیز غزالی در برخی از آثار خود در بحث از فضایل اخلاقی به گونه ای سخن گفته که نشان دهنده اثرپذیری او از اخلاق یونانی ارسطویی است و از این سو در پاره ای از آثار خود همچون تهافت الفلاسفه نیز به شدت به فلسفه یونانی تاخته است. حال جای این پرسش است که از نظر غزالی، اخلاق بر چه مبنایی استوار است؟ آیا اخلاق نزد وی همانند ارسطو، تنها مبتنی بر عقل است یا مبتنی بر شریعت و یا مبتنی بر هر دو، یا اینکه شق دیگری در کار است؟ در این پژوهش بدین سوالات پاسخ خواهیم گفت.

خلاصه ماشینی:

(همان:80 و 81) غزالی در بحث از فروعات فضایل اصلی،به فروعات رذایل اخلاقی نیز پرداخته است کهدر اینجا مجال پرداختن بدان نیست. این رأی نمی‌تواند به صواب نزدیک باشد؛چرا که غزالی برخلاف آنها به تغییرات اندکدر باب فضایل فلسفی بسنده نکرده،فضایل دینی و صوفیانه را مطرح می‌سازد که مبنایفضایل فلسفی است. غزالی خود اشاره می‌کند که انسان نمی‌تواند بدون مدد عقل به سعادتغایی برسد؛سعادتی که از نظر او همان سعادت اخروی است،نه سعادت دنیوی آن‌گونه که دراخلاق فلسفی مطرح است. از این حیث می‌توان گفت غزالی نوعی اخلاق دینی را مطرح می‌سازد کهدر آن،هم عقل و هم شریعت را-با دو وجه ظاهر و باطنش-مطمح نظر قرار می‌دهد. اگر فرض کنیم آنها جز در کتاب‌های فلاسفهنباشند،در این صورت آیا جایز است چنین سخنانی که با کتاب خدا و سنت پیامبر در تنافینیست و با خرد و برهان سازگار است،کنار گذاشته شود؟(1994:46-44) به‌طور کلی غزالی در حوزه اخلاق تا حدی آرای فیلسوفان را پذیرفته است،هرچند درطبیعیات و الهیات به شدت با آرای آنها مخالفت می‌کند. عملدرست در اینجا کدام است؟ برخی فیلسوفان اخلاق معتقدند عمل درست در اینجا نجات پزشک است؛زیرا از نظراخلاقی عملی درست آن است که بیشترین سود را برای جامعه داشته باشد. غایت‌گرا نیز می‌تواند به خوبی و بدیذاتی اعمال باور داشته باشد و نتایج را در خوبی و بدی عمل دخیل نداند(همانند جورج مور)،اما درستی و نادرستی را و اینکه چه عملی باید انجام و چه عملی ترک شود،تنها ناشی ازنتایج اعمال می‌انگارد.

دریافت فایل ارجاع :
(پژوهیار, , , )

دانلود PDF
دانلود HTML

لینک کوتاه:

صفحه:

ورود / عضویت

برای مشاهده متن مقاله و یا دانلود آن لازم است وارد پایگاه شوید. در صورتی که عضو نیستید از قسمت عضویت اقدام فرمایید.

ورود