چکیده:
در این مقاله نویسنده با بررسی فضای سیاسی و اجتماعی پس از
مشروطه به ویژه سالهای ۱۳۰۴ - ۰۱۲۹۹ زمینههای روی کار آمدن
رضاخان را نشان داده و با بررسی عملکرد مجالس چهارم و پنجم
مجلس شورای ملیء به نقش آنها در تصویب و طی مراحل قانونی
اعتلای قدرت رضاخان پرداخته است. همچنین با بررسی جهتگیریها و
محتوای کلی مجلات و مطبوعان منتشراشده در ایسن ایام نقش
مطبوعات در تئوریزه کردن استبداد منور و فضراهم آوردن حضور یک
حکومت استبدادی استعماری را تبیین کرده است. در نهایت با بررسی
عملکرد نخبگان سیاسی فعال در آن دوره که عمدتا روشنفکران غربگرا
بودند» نقش آنها را در هموارسازی فرایند اعتلای قدرت رضاخان نشان
داده است.
In this article, the writer studies the political and social atmosphere of postConstitution
period, especially in the period between 1299 and 1304, to
show the grounds for taking power by Reza Khan. She studies the
performances of the 4th and 5th National Parliaments to show their role in
enacting the legal procedures of Reza Khan's acceding to power. She also
studies the orientations and general contents of the periodicals published in
this period to explain the role of the press in theorizing enlightened
dictatorship and preparing the ground for a dictatorial and colonialist
government
خلاصه ماشینی:
"نصرت الدوله فیروز بهعنوان نفر سوم این جمع،همکاری و همراهی خود را با رضا خان از مجلس پنجم آغاز کرد و با ارزیابی رخدادهای کشور پس از جریان جمهوریخواهی و ضعف و انفعال روزافزون شاه و نخبگان سیاسی،دریافت که عمر سلطنت قاجار بهپایان رسید.
ازاین رو،با کمک داور و تیمورتاش،برنامه منظم پشتیبانی از سردار سپه را طرح کرد و در حوزههای گوناگون،اعم از مجلس و محافل بیرونی،و به تلاش و تکاپوی حساب شدهای دست زدند که حاصل آن،پیمودن پلههای ترقی بهوسیله رضا خان یکی پس از دیگری بود.
جمعبندی در یک جمعبندی کلی میتوان گفت تشتت سیاسی موجود و ناکارآمدی و عدم دوام کابینههای مشروطه-که محصول انحراف در نهضت مشروطه،منزوی شدن علما،هرج و مرجها،فرقهبازیها و اختلافهای جناحهای سیاسی حاکم بود-همراه با ضعف دولت تهران -که ناشی از سرکشی برخی از ایلات و عشایر و عدم پرداخت مالیات و سرپیچی از اطاعت حکومت مرکزی بود-حضور پرقدرت و تمامیت خواه انگلیسیها پس از خروج روسیه با انقلاب اکتبر 1917 و نقش اساسی آنها در انتخاب رضا خان میرپنج برای جبران ناکامی ناشی از عدم انعقاد قرارداد 1919 وثوق الدوله،زمینه را برای روی کار آمدن رضا خان و سلطنت پهلوی فراهم کرد.
درمجموع،فضای ایجاد شده باعث شد که نخبگان و نهادهای سیاسی موجود،زمینهها و عوامل رویکارآمدن رضا خان را ایجاد نمایند و همان روشنفکرانی که دو دهه قبل سردمدار مبارزه و مقابله با استبداد بودند،در این مقطع خود زمینهساز و عاملان و مجریان حکومت استبدادی دیگری شدند که بسیار خطرناکتر و مستبدانهتر از حکومتهای پیشین عمل کرد."