چکیده:
حوزه کهن علوم اسلامی شیعه، علی رغم تنگناها و فشارهای حاکمان جائر، انحطاط شرایط اجتماعی و تحجر جاهلان، شاهد جریانی خلاق، نواندیش و انتقادی در درون خود بود؛ جریانی که از بستر فرهنگ و اندیشه خودی سر برآورد و در برابر استبداد و خودکامگی ایستاد. این جریان، ریشه های خود را از روح تعالیم دینی و مکتب اهل بیت: اخذ کرد و با نگاه به شرایط اجتماعی و اقتضائات آن، حرکتی اصلاحی و نواندیشانه را شروع نمود که هنوز به حرکت بالنده خود ادامه می دهد. این نهضت علمی و اجتماعی، شباهتی به جریان های روشنفکرانه ندارد. روشنفکری، واژه ای غیر بومی است، که بیانگر مدل یا مدل هایی است که تجربه تاریخی آن، مملو از خطرها و آفات است؛ از این رو اطلاق آن بر جریان اصلاحی و نواندیشی حوزوی، بسیار تامل برانگیز است. نوشتار حاضر در صدد است با نگاهی جامعه شناختی، به بازشناسی ویژگی ها و شاخص های جریان اصلاحی و نواندیشی حوزوی بپردازد. تقلیدگریزی، حقیقت طلبی و واقع گرایی، توجه به مقتضیات زمان و مکان و بهره گیری از روش های مختلف معرفتی، بخشی از اصول روشی آن است.
خلاصه ماشینی:
"زمینههای بایسته ومطلوب دیگری هم وجود دارد که سهم تعیینکنندهای در جریان اصلاحی و نواندیشیحوزوی دارد: -تأسیس مراکز و سازمانهای علمی و اطلاعاتی به هم مربوط در بازشناسی نیازهایدینی در دو سطح ملی و فراملی،بخصوص با تأکید بر جهان اسلام و مسائل مربوط به آنو طبقهبندی آنها؛ -تطور آموزشها و تربیت متخصصان در زمینهها و مقولات شناساییشده فوق؛ -احیای ارزشها و هنجارهای علمی مربوط به حوزه کهن اسلامی جهت مقابله باآسیبها و تهدیداتی که از ناحیه مدرکگرایی و مزایای مادی،متوجه حوزه علمیه است؛ -تعامل سازمانی حوزه علمیه با دیگر سازمانهای علمی و فرهنگی کشور و خارج از کشور جهت گشودن درهایی که به بسط اندیشه دینی و گسترش آن و آفرینش ادبیاتینوین کمک میکند؛ -تعامل بزرگان حوزه در ساماندهی اندیشه دینی و تولید آن به صورت جمعی؛ -تأسیس انجمنهای علمی حوزوی و تعامل آنها با بدنه اصلی حوزه،جهت آزاداندیشی و نظریهپردازی؛ -بازشناسی سازمان رویکردها و جریانهایی که در درون کشور،در سطح جهاناسلام و عرصه بین المللی فعالیت دارند؛اعم از اندیشهها و جریاناتی که همسویی با اهدافو اندیشههای اصیل اسلامی دارند یا جریاناتی که درصدد ارائه اسلام آمریکایی یاقرائتهایی نوین مطابق مفاهیم دنیای غرب میباشند؛ -تشویقهای علمی سازماندهی شده در درون سازمان حوزه و بیرون ازآن؛قهرازمینههای فوق،نگاهی اجتماعی به پدیده علم و عالم را میطلبد تا سازمان حوزه را بهافقها و اهداف ترسیمشدهاش نزدیک کند."