چکیده:
شهاب الدین سهروردی (587-549 ه.ق) در کتاب مهم خود، حکمه الاشراق، ادعا می کند که نظریه قیاسات ارسطو را با کاهش تعداد قواعد آن ساده کرده است، به گونه ای که با همین تعداد اندک قواعد، اعتبار تمام ضرب ها قابل اثبات است. این کار (ساده سازی نظریه قیاسات ارسطو) با تحویل تمام قضایای سالب حملی و جزئی به قضایای موجب کلی و ارائه دو قاعده فرازبانی، یکی برای شکل دوم و دیگری برای شکل سوم قیاس صورت گرفته است. این مقاله به شرح بخش غیرموجه نظریه قیاس سهروردی پرداخته است و ادعای او را در مورد ساده کردن نظریه قیاس ارسطو بررسی می کند.
خلاصه ماشینی:
"برای درکبهتر مطلب،میتوان ساخت کلی( lareneG nrettaP )استدلال او را در منطق محمولات جدید،بهصورت استدلال زیر صورتبندی کرد: (به تصویر صفحه مراجعه شود) سهروردی در پایان بحث دربارۀ شکل سوم قیاس،یکبار دیگر استفاده از قاعدۀ خود را برای نشان دادنساخت مشترک این شکل،با صورت باربارا بیان میکندو این را«بیان آن از راه شکل اول»مینامد(3،ص:39)7: «این دو عبارت دو قضیهاند که در آنها یک چیز خاصبا دو محمول وصف میشود.
بنابراین آن را دقیقتر بررسیمیکنیم: به طور سنتی،شکل سوم قیاس شش ضرب[معتبر]،بهقرار زیر دارد(به تبع متون اسلامی دربارۀ منطق،باز هممن مقدمۀ صغری را قبل از مقدمۀ کبری مینویسم و ازنمادنویسی جدید استفاده میکنم): (به تصویر صفحه مراجعه شود) در اینجا در ضرب دوم،با قرار دادن نقیض به عنوانبخشی از' H 'در مقدمۀ دوم(عدول محمول)اینضرب به ضرب اول همین شکل تحویل میشود و پساز آن نتیجه با استفاده از دومین قاعدۀ فرازبانیسهروردی به دست میآید.
ضرب ششمرا در نظر میگیریم: با برهان افتراض و عدول محمول،مقدمۀ دوم بهصورت زیر تحویل میشود: )xH-non-xD()x( با فرض اینکه چیزهایی که'(به تصویر صفحه مراجعه شود)'در مقدمۀ اول هستند،خواهیم داشت: )xG-xD()x( از این مقدمه و مقدمۀ اول،به مقدمههای زیردستمییابیم: )xF-xD()x( )xH-non-xD()x( و باز هم با اعمال همان قاعده[قاعدۀ فرازبانی دوم]خواهیم داشت: (به تصویر صفحه مراجعه شود) و باز هم میتوان نتیجۀ اخیر را با استفاده از برهانافتراض به صورت یک قضیۀ موجب کلی نوشت."