چکیده:
شکوفایی اقتصادی و رشد تجارت از طریق مسیرهای زمینی و دریایی از شاخصه های تاریخ سده های میانه ایران است. حمایت فرمانروایان مسلمان از فعالیت های اقتصادی، به ویژه تجارت با سرزمین های دوردست، در سیاست های آنان مبنی بر وضع قوانینی در حمایت از تجارت، ایجاد کاروان سراها،کاهش مالیات های گمرکی و اقدام هایی از این دست نمایان است. بیشترین رونق اقتصادی این دوران، در سرزمین هایی بروز یافته بود که در مسیرهای اصلی تجارت عصر خود قرار داشتند. طبرستان به عنوان قسمتی از اراضی تابع حکومت مرکزی که در مسیر جاده تجاری خراسان –که بعدها جاده ابریشم خوانده شد- قرار داشت، از تحولات و رشد اقتصادی جهان اسلام تاثیر پذیرفته بود. باوندیان در این دوران بر بخش وسیعی از سواحل جنوبی دریای خزر حکومت می کردند و در این نواحی سیاست های اقتصادی جدیدی به اجرا در آوردند که با برخی اصلاحات اقتصادی همراه بود. اصلاحات مورد نظر منجر به رشد شهرنشینی و اقتصاد متکی بر تجارت در طبرستان و سایر نقاط سواحل جنوبی دریای خزر شد. این نوشتار در پی بررسی وضعیت اقتصادی قلمرو باوندیان در حوزه تجارت است.
خلاصه ماشینی:
"هرچند قلمرو باوندیان اسپهبدیه در آغاز ساختاری روستایی داشت و بخشعمدۀ ساکنان آن از راه کشاورزی و مشاغل وابسته به آن ارتزاق میکردند،با این حال تحولاتاقتصادی ناشی از اصلاحات شاه غازی رستم{o1o}(535-585 ه ق)و تأثیرپذیری از روند رشدتجارت در سدههای میانه،منجر به رشد تجارت و به تبع آن پیدایش شهرهای جدید،گسترششهرهای پیشین و پیشرفت شهرنشینی و فعالیتهای اقتصادی متکی بر دادوستد در طبرستانسدههای میانه شد.
{o6o}در واقع تجارت با سرزمینهای شمال و غرب دریای خزر در بین بازرگانان قلمرو باوندیان وحتی خود دولتمردان باوندی رایج بود،تا حدی که شاه غازی دستور داده بود چهارصد کشتیبزرگ به دریا بیندازند که به سفر سقصین،باکویه و دربند بروند و در شهرهای مهم و مراکزتجاری،نمایندگانی تعیین کرد:«در بغداد خواجه کیا و اصفهان و چلاب...
p,dibI -o} سالها که آغاز پیدایی تجارت دریایی با اروپا بود،از اهمیت والایی برخوردار است؛{o1o}چرا کهآشفتگی و عدم امنیت مسیرهای داخلی سبب رکود تجارت خارجی میشد؛اگر چه تا آنزمان تجارت دریایی رشد چندانی نکرده بود،اما صحبت از مسیر بسطام و جرجان حاکی ازاهمیت مسیری است که به شهری بندری یعنی استرآباد اشاره دارد که در آغاز دورۀ عباسیانتنها بندر سواحل جنوبی دریای خزر به شمار میرفته و این نواحی را از طری سرزمینهایقفقاز به اروپای شرقی متصل میکرده است.
این ویژگی عاملی شد برای این که شهرنشینی و اقتصاد شهری که متکی بر تجارت در سطحگسترده بود و در سدههای میانه در غالب شهرهای ایران رواج داشت،در قلمرو باوندیان وحتی تمامی سرزمینهای حاشیۀ جنوبی دریای خزر دیرتر رشد کند."