چکیده:
شکل گیری دولت صفوی و تعامل عالمان شیعه با دولت مذکور به دلیل دسترسی به منابع اندک، با تفسیرهای مختلفی روبه رو شده است. در نوشتار حاضر با تکیه بر منابعی مغفول در تحقیقات تاریخی و برخی شواهد تازه یاب، نشان داده می شود که جریان رسمی حاکم بر مراکز شیعه که چهره برجسته آن ها محقق کرکی است، از همان اوان ظهور صفویه به پشتیبانی از صفویه پرداخته و ابراهیم قطیفی که نظراتی مخالف کرکی ابراز کرده، نماینده جریان حاشیه ای سنت فقهی شیعه بوده است. همچنین نشان داده می شود که عالمان امامی براساس همان مبانی متداول در سنت شیعی پیش از صفویه، به تعامل و همکاری با صفویه پرداخته اند.
خلاصه ماشینی:
"***شکلگیری دولت صفویه در سال 907 ه ق حاصل تلاشهای چندین دهۀ برجستگان طریقتصفویه بود که از طریقی سنی و شافعی آغاز شده بود و سرانجام با پذیرش تشیع تداوم یافت وبا بهرهگیری از پیروان فراوان شیعی در آناتولی توانست قدرت را به دست آورد؛هرچندهمانگونه که اوبن در تحقیق مفصل خود به تفصیل نشان داده است،علیرغم شدت برخوردبا اهل سنت،شاه اسماعیل و شاه تهماسب بنا به ضرورتع با اعیان و اشراف،حتی اشراف سنی،کهحاضر به نوعی تعامل با حکومت شده بودند،رفتار مناسبی داشته و گاه آنها را به منصبهایمهم حکومتی نیز گماشته است.
{o1o} ***مبنای تعامل عالمان شیعه با صفویه و به صورت خاص عالمان جبل عامل با صفویه چگونهبوده است؟به دیگر سخن،آیا عالمان امامی در پیش از صفویه الگویی برای تعامل با قدرتهایدنیوی داشتهاند و در سنت فقهی و عملی شیعه بحثی در خصوص این مطلب وجود دارد وتشکیل دولت صفویه چه تأثیری بر سنت مذکور داشته یا اساسا تعامل عالمان امامی با صفویهنیز چیزی جز تداوم همان سنتهای کهن نبوده است؟ نیومن در پاسخ به پرسشهای اخیر،پرسش به دربار صفوی را مبنایی برای پذیرش تشیعصفویه دانسته است و عالمان امامی را که در دورۀ مورد مناقشه به ایران سفر کرده اما در آنجانمانده و به زادگاههای خود برگشتهاند،شاهدی بر این دانسته که آنها تشیع صفویه را ردکردهاند."