چکیده:
رئالیسم جادویی به عنوان سبکی نوین در داستاننویسی، در نیمة دوم قرن بیستم پدید آمد. اگرچه زادگاه این سبک آمریکای لاتین است و نویسندگان این منطقه با آثار داستانی خود، عامل جهانی شدن آن شده، و با نوشتههای تحلیلی و انتقادی خود اصول و مؤلفهها و قواعد این سبک را تئوریزه کردهاند، به گمان برخی اندیشمندان حوزة ادبیات، شیوة یادشده تنها ویژة این منطقه از جهان نیست و اساسا ریشههای نخست آن را میتوان در ادبیات خاورزمین و بهویژه در متون عرفانی جستوجو کرد. تخیل که یکی از مؤلفههای اساسی رئالیسم جادویی است، باعث گسست علی و معلولی در روایت داستان میشود. این تخیل که ریشه در افسانهها، اسطورهها، باورها، حکایات و قصههای مردمی و بومی دارد، در سرتاسر داستان ریشه میدواند. متون عرفانی و به طور مشخص، تذکرههای عرفانی که شرح حالی از عارفان و بزرگان و سالکان طریقت است، در اساس، قالبی داستانی و خیالی دارند که رویدادهای شگفتانگیز و خارق عادت را در بستری واقعگرایانه ارائه میدهند. این شیوه، بسیار شبیه گونة روایی موجود در متون رئالیسم جادویی است. نگارندگان این جستار، پس از ارائة تعاریف و ویژگیهایی از رئالیسم جادویی، به جستوجوی ریشههای آن در ادبیات خاورزمین بهویژه متون عرفانی(تذکرهها) پرداخته و در پایان، نمونههایی از نقاط مشترک میان این دو مکتب با سبک را یاد کردهاند. مهمترین نقطههای پیوند مشترک متون عرفانی و رئالیسم جادویی را میتوان در شکستن مرز میان واقعیت و فراواقعیت و اتحاد این دو، اجتماع نقیضین، کنشهای کرامتآمیز و رفتارهای شگفت و خارقالعادة شخصیتهای حاضر در حکایتها، شناخت حقیقت از راه تخیل و... دانست.
Magic realism is assumed a new style of fiction developed in the second half of 20th century. This style is said to be rooted in Latin America. However، some of the literature scholars argue that this style is originated in east literature specifically in mystical texts. Imagination، which is considered one of the fundamental components of magic realism، may break down cause-and-effect link in the story. Stemmed from myths، legends، beliefs، anecdotes، or folk stories، imagination can be distributed all over the stories. Mystical texts or specifically speaking mystical bibliographies of great mystics are primarily written in imaginary and storied form. They present amazing and astonishing events in realistic way. This method is the same as narrative mode in magic realism texts. Elucidating different definitions and characteristics of magic realism، authors of present study probed the origin of magic realism in east literature، specifically mystic texts (bibliographies). Common points of these two schools or styles are also presented. The most important of which are crossing the border between reality and ultra-reality، unifying reality and ultra-reality، unifying opposites، seeking truth through imagination، marvel actions and amazing behaviors of story characters، and etc.
خلاصه ماشینی:
"برخی از سخنسنجان مانند کاترین بلزی(Catherine Belsey) امکان واقعیت را نه تنها در توانایی نشان دادن دنیا، بلکه در خلق و ابداع آن نیز میدانند و همین نگاه ویژه نسبت به ادبیات واقعگرا، زمینه را برای ایجاد رئالیسم جادویی فراهم کرده است، زیرا رئالیسم جادویی بر شالودة ارائة واقعیت یا ارائة آنچه تصوری از واقعیت است، قرار گرفته است.
این نویسنده است که مانع وارد شدن فضای داستان به خیالپردازیهای صرف و خستهکننده میشود و خواننده را میان واقعیتهای روزمرة زندگی و درونمایههای فراواقعی و جادویی، معلق نگه میدارد؛ بنابراین نویسندة اینگونه داستانها «با حذف مرزهای موجود بین واقعیت و تخیل، خواننده را مقابل رئالیسم جادویی قرار میدهد...
دوم، متونی است که در ادب فارسی تحت عنوان «متون عرفانی» شناخته شده و زیر همین عنوان تعریف میشوند؛ البته این به معنای پیوند جملگی متون عرفانی با ژانر ادبی رئالیسم جادویی نیست، بلکه بیشتر متونی را شامل میشود که در بردارندة داستانهایی دربارة عرفا و سرگذشت آنهاست(تذکرهها).
حال باید دید کدام نقطة کانونی مشترک است که برخی اصول و مؤلفههای رئالیسم جادویی را به عرفان و تصوف اسلامی و ایرانی پیوند میدهد و در واقع فصل مشترک آنها کجاست؟ گفتیم که رئالیسم جادویی نوعی گستراندن مرزهای واقعیت است به گونهای که اموری که از نظر ما، فراواقعی و نامحتمل است، در مرزهای واقعیت قرار میگیرد و نه تنها محتمل و ممکن، بلکه قطعی و تردیدناپذیر مینمایند."