چکیده:
ﻧﻘﺪ و ﺑﻴﺎن ﻣﺤﺎﺳﻦ و ﻣﻌﺎﻳﺐ اﺧﺘﻴﺎر اﻧﺴﺎن از دﻳﺪﮔﺎه ﻋﺮﻓﺎﻧﻲ ﻣﻮﻟﻮی ﻣﻮﺿﻮع اﺻـﻠﻲ اﻳـﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ اﺳﺖ. ﺑﺎ ﺗﺤﻠﻴﻞ اﺑﻴﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﺧﺘﻴـﺎر اﻧـﺴﺎن در ﻣﺜﻨـﻮی، اﺑﻌـﺎد ﻣﺨﺘﻠـﻒ دﻳـﺪﮔﺎه ﻣﻮﻟﻮی درﺑﺎره اﺧﺘﻴﺎر روﺷﻦ ﺷﺪه اﺳﺖ. ﻣﻮﻟﻮی ﺑـﺎ ﻋﻘﻴـﺪه اﺧﺘﻴـﺎر اﻧـﺴﺎن ﻣﻮاﻓـﻖ اﺳـﺖ؛ اﺧﺘﻴﺎری ﻛﻪ ﺳﺒﺐ ﻫﺪاﻳﺖ و رﺳﺘﮕﺎری اﻧﺴﺎن ﻣﻲﺷﻮد، اﻣﺎ اﺧﺘﻴﺎری را ﻛﻪ ﺳـﺒﺐ ﺳﺮﻛـﺸﻲ و دور ﺷﺪن از ﺣﻘﻴﻘﺖ ﮔﺮدد، ﻧﻤﻲﭘﺬﻳﺮد. او ﺑﺎ اﻳﻨﻜﻪ ﺟﺒﺮ ﻋﺮﻓﺎﻧﻲ را ﻧﻴﺰ در ﻣﻔﻬـﻮم ﻓﻨـﺎی اراده ﺑﻨﺪه و ﻣﻌﻴﺖ ﺑﺎ ﺣﻖ در ﻛﻨﺎر اﺧﺘﻴﺎر ﻗﺒﻮل ﻣﻲﻛﻨـﺪ، اﺧﺘﻴـﺎر را ﻻﻳـﻖ و ﺑﺮازﻧـﺪه ﻣﻘـﺎم اوﻟﻴﺎی ﺧﺪا و اﻧﺴﺎﻧﻬﺎی ﻛﺎﻣﻞ ﻣﻲداﻧﺪ؛ زﻳﺮا اﺧﺘﻴـﺎر، اﻧـﺴﺎن را اﺷـﺮف ﻣﺨﻠﻮﻗـﺎت ﺳـﺎﺧﺘﻪ 931 اﺳﺖ. او ﺑﻌﺪ از اﺛﺒﺎت اﺧﺘﻴﺎر اﻧﺴﺎن ﺑﻪ ﺷﻜﺎﻳﺖ از اﺧﺘﻴﺎر ﻣﻲﭘﺮدازد؛ زﻳـﺮا اﺧﺘﻴـﺎر، ﻋﺎﻣـﻞ اﺑﺘﻼی اﻧﺴﺎن ﺷﺪه، و ﻋﺎﻟﻢ را ﺑﻪ دو ﻗﻄﺐ ﺧﻴﺮ و ﺷﺮ ﺗﻘـﺴﻴﻢ ﻧﻤـﻮده، و اﻧـﺴﺎن را از ﺑـﺰمﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﭘﮋوﻫﺸﻬﺎیادﺑﻲ ﺳﺎل6، ﺷﻤﺎره 52، ﭘﺎﻳﻴﺰ 8831 ﺣﻀﻮر ﺧﺪاوﻧﺪ دور ﻧﮕﻪ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ. از دﻳﺪﮔﺎه ﻣﻮﻟﻮی، اﻣﺎﻧﺘﻲ ﻛﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ در روز اﻟﺴﺖ ﺑﻪ اﻧﺴﺎن داد، ﻫﻤﺎن اﺧﺘﻴﺎر اﺳﺖ.
خلاصه ماشینی:
" اﺧﺘﻴﺎر ﻫﺰﻳﻤﺖ اﺳﺒﺎب ﻛﺮده ﺑﺪدﻻن از ﺑﻴﻢ ﺟﺎن در ﻛﺎرزار ﺣﻤﻠﻪ ﻛﺮده ﺳﻮی ﺻﻒ دﺷﻤﻨﺎن ﭘﺮدﻻن در ﺟﻨﮓ ﻫﻢ از ﺑﻴﻢ ﺟﺎن ﻫﻢ زﺗﺮس آن ﺑﺪ دل اﻧﺪر ﺧﻮﻳﺶ ﻣﺮد رﺳﺘﻤﺎن را ﺗﺮس و ﻏﻢ واﭘﻴﺶ ﺑﺮد )ﻣﻮﻟﻮی،5731: 4/91-7192( ﺗﻔﺎوت ﻧﮕﺮش ﻣﻮﻟﻮی ﺑﺮ ﻧﮕﺮش ﻣﺪاﻓﻌﺎن اﺧﺘﻴﺎر روش ﻣﻮﻟﻮی در ﻣﺴﺌﻠﻪ اﺧﺘﻴﺎر ﺑﺎ دﻳﺪﮔﺎه ﻃﺮﻓﺪاران اﺧﺘﻴﺎر اﻧﺴﺎن ﻳﻚ ﺗﻔﺎوت اﺳﺎﺳﻲ دارد: ﻧﻘﺪ آزادی اراده اﻧﺴﺎن در ﻣﺜﻨﻮی ﻣﻌﻨﻮی ﻣﻮﻟﻮی ﺑﺎ اﻳﻨﻜﻪ ﺑﺎ ﺑﻴﺎن دﻻﻳﻞ ﻣﺘﻌﺪد از اﺧﺘﻴﺎر اﻧﺴﺎن دﻓﺎع ﻣـﻲﻛﻨـﺪ و اﻧـﺴﺎن را ﻣﻮﺟـﻮدی ﻣﺨﺘﺎر، و اﺷﺮف ﻣﺨﻠﻮﻗﺎت ﺷﺪن او را در ﻧﺘﻴﺠﻪ اﻋﻄﺎی اﺧﺘﻴﺎر ﺑـﻪ او ﻣـﻲداﻧـﺪ ﺑـﺮﺧﻼف دﻳﮕﺮان، ﻛﻪ از اﺛﺒﺎت اﺧﺘﻴﺎر ﺑﺮای اﻧﺴﺎن اﻇﻬﺎر ﻓﺮح و ﺷﺎدﻣﺎﻧﻲ ﻣـﻲﻛﻨﻨـﺪ و آن را اﻣﺘﻴـﺎزی ﺑﺮای اﻧﺴﺎن ﻣﻲداﻧﻨﺪ، ﺑﻌﺪ از اﺛﺒﺎت اﺧﺘﻴﺎر ﺑﺮای اﻧﺴﺎن ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ از اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع اﻇﻬﺎر ﺷـﺎدی ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ ﺑﻠﻜﻪ ﺑﻪ ﻧﺎﻟﻪ و ﺷﻜﻮه در ﻣﻲآﻳﺪ و از راه دو ﺷﺎﺧﻪ اﺧﺘﻴﺎر، ﻛﻪ در ﻣـﻮارد ﺑـﺴﻴﺎری ﺳﺒﺐ دوری اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ از ﭘﻴﺸﮕﺎه ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﻲﺷﻮد ﺑﻪ درﮔﺎه ﺧﺪاوﻧﺪ ﺷﻜﺎﻳﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﺑﺎ دﻋﺎ و زاری از ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﻛﻪ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ را از دﺳﺖ اﺧﺘﻴﺎر، ﻛـﻪ ﻣﺎﻳـﻪ ﺷـﻚ و ﺗﺮدﻳـﺪ و ﻋﺎﻣﻞ ﺳﺮﻛﺸﻲ و ﻋﺼﻴﺎن اﺳﺖ، ﻧﺠﺎت دﻫﺪ؛ زﻳﺮا اﺧﺘﻴﺎر ﻧﺸﺎﻧﻪ اﺑـﺘﻼ و آزﻣـﺎﻳﺶ اﺳـﺖ و ﻛﻤﺘﺮ ﻛﺴﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ از اﺑﺘﻼ و آزﻣﺎﻳﺶ اﻟﻬﻲ ﺳﺮﺑﻠﻨﺪ ﺑﻴـﺮون ﺑﻴﺎﻳـﺪ."