چکیده:
با بعثت پیامبر(ص) و آغاز رسالت ایشان تحولات عظیمی در نظام اجتماعی، سیاسی و اقتصادی شبه جزیره عربستان صورت گرفت. آغاز رسالت پیامبر اگر چه در مکه بود اما ایشان در مدت 13 سال نیروی جوان و زبدهای را برای تشکیل یک حکومت نو بنیاد اسلامی تربیت و زمینه را برای مهاجرت به شهر یثرب فراهم نمود. بعد از ورود پیامبر(ص) به یثرب (مدینه) به همراه مهاجرین اقدام به تشکیل حکومت نمود، تلاشهای پیامبر و اصحابش سبب شد تا جامعه اسلامی بنا نهاده شود و به تمدن بزرگی مبدل گردد . از آنجا که هر تمدنی برای رشد و بقا نیاز به منابع مالی دارد که تمدن اسلامی نیز از این امر مستثنی نبود. از ویژگیهای مهم جامعه اسلامی نو بنیاد پیامبر (ص) شیوه مدیریت مالی و اداری ایشان بود اگرچه این مدیریت محدود به ده سال بود اما شیوه و روش پیامبر (ص) در گردآوری، حفظ و نگهداری، تقسیم و مصرف در موارد خاص جایگاه ویژهای دارد. حضور قطعی و جدی ایشان در اداره امور مالی و اقتصادی نشان از اهمیتی خاص و برجستهای است که این دو موضوع در جامعه مدنی و دینی دارد، سیره علمی و عملی آن حضرت میتواند الگوی مناسب و کاملی برای مدیران مالی در جامعه به خصوص در اداره بیت المال باشد.این پژوهش بر آن است تا به این سوال اصلی پاسخ گوید که سیره علمی و عملی پیامبر چه نقشی در اداره منابع مالیاتی آن زمان داشته است فرضیه این پژوهش بر این پایه استور است که شیوه علمی و عملی و سنت پیامبر (ص) در اداره امور مالی مسلمین بر اساس منابع تاریخی در روند و شکل گیری نهاد بیت المال نقش بسزایی داشته است. این پژوهش بر آن است تا با تحلیل و تبیین فرضیه اصلی، بر مواردی چون غنائم جنگی، خمس، زکات و... که زمینهساز شکلگیری بیت المال بوده اند، بپردازد.
خلاصه ماشینی:
"شرایط اقتصادی و اجتماعی شهر مدینه هجرت رسول خدا (ص) به شهر مدینه نقطه عطفی در تاریخ اسلام بود و آن حضرت در همین شهر موفق به ایجاد امتی یکپارچه و تشکیل امت واحده و مبداء تاریخ اسلام گردید، در بدو ورود مسلمانان مشکلات متعددی در پیش رو داشتند که هر کدام از آنها می توانست مانعی برای گسترش اسلام و وحدت مسلمین باشد، بر همین اساس ایشان ابتدا با آگاهی کامل و شناخت کافی از شرایط ،اهتمام فراوانی در حل مشکلات به خصوص مالی داشتند.
اقدامات مدیریتی مالی و اداری پیامبر (ص) اولین اقدام پیامبر با ورود به شهر مدینه که در اکثر منابع تاریخی نیز به آن اشاره شده است پیمان اخوت و برادری میان انصار و مهاجر بود (سیره ابن هشام،1366: 108) از جمله برنامههای حساب شده که تمام امور جامعه نوبنیاد اسلامی در آن ساماندهی و تدابیر گوناگون پیامبر(ص) به معرض اجرا گذاشته میشد، تأسیس مسجد بود که به عنوان کانون اصلی و مرکز اداری، مالی، سیاسی و اجتماعی، قضایی،فرهنگی و نظامی جامعه اسلامی محسوب می گردید.
ج2: 43) در همین جنگ غنائم زیادی نصیب مسلمانان شد اما در تقسیم آن اختلاف افتاد ( ماوردی ، 1402: 133) که آیات نخستین سوره انفال نازل گردید و در این آیات به صراحت غنائم را متعلق به پیامبر خدا خوانده شد تا آن حضرت به هر شکل که صلاح می دانند در آن تصرف کنند( شاکر، 1279: 21) با نزول سوره انفال که به سوره غنائم هم معروف است پیامبر یک پنجم غنائم که از جنگ به دست آوردند با نام پیامبر (ص) کنار گذاشته و بقیه را بین رزمندگان بنا به مقتضیات زمان به طور عدالت تقسیم کردند."