چکیده:
کردارشناسی اهریمن به بررسی رفتارهای اهریمن برای نابودی اهورامزدا و آفرینش نیک او، به ویژه انسان، می پردازد. یکی از این دوره های دشمنی اهریمن با اهوراییان، پادشاهی جمشید است. در این دوره، دیوان با به آسمان بردن جمشید زمینه گمراه کردن او را توسط اهریمن فراهم می کنند. اهریمن با فریب جمشید، او را به سوی خوارشماری خداوند، دروغ گویی و دیوسرشتی می کشاند. نتیجه این کردار اهریمن، گریختن خرد و فره از جمشید و پیوستن آن به گاو برمایه، نماد زمینی مرغ وارغنه است. فره جمشید با شیرگاو و خرد او با نماد گرز گاوسر به فریدون می پیوندد. هدف اهریمن و ضحاک از کشتن گاو، رسیدن به خرد و فره است که به ناکامی می انجامد. فرستادگان اهریمن با برقراری پیوند زناشویی با جمشید و خواهرش، آفریده های اهریمنی را گسترش می دهند. کردارهای اهریمن و ضحاک در پایان، به مرگ نمادین درختی جمشید و دوزخی شدن روان او می انجامد.
خلاصه ماشینی:
"نکتة متفاوت در این دو روایت آن است که ازدواج جم و جمک جای خود را به نیایشهای جمک داده که درپی آن دیوان شکست خورده و به دوزخ می گریزند: بنـالیــدش به پیـش قــادر راد رسیدش او به غور و گشت آزاد نمودش رای یـزدان اندر آن زن بدانم ٢٩ تا کنـم بر خلق روشن شکست آورد با دیوان و شیطان شدند آواره اندر روی کیــهان به دوزخ رفته آن هر دو پر از غم همان دیو و درج گشتند خود کم (روایات داراب هرمزدیار: ١/ ٢٦٠/ ١٨-٢١؛ ٢/ ٢٠٩/ ٢٠-٢٣) در شاهنامه از این داستان سخنی گفته نشده، اما بازماندهای از داستان، پیوند دیـو بـا جمـک، در پیونـد ضحاک و خواهران جمشید به جای ماندهاست : ز پوشیدهرویان یکی شهرناز دگر پاکــــدامن به نـام ارنواز به ایوان ضحـاک بردندشان بدان اژدهــــافش سپردندشان (شاهنامه : ١/ ٥٥/ ٨-٩) نکتة دیگر آن که زایش موجودات اهریمنی از پیونـد انسـان و دیـو بـه زایـش انسـانهای اهریمنـی دگرگون می شود.
آنها روز بعد دوباره برای ارهکردن درخت جمشید برمی گردند، اما قسـمت بریـده شـدة درخـت را پیوند خورده می یابند: بدیدند آن درخت و گشت حیران که پیوند گشته بود از حکم یزدان (روایات داراب هرمزدیار: ٢١٠/٢/ ٣) نکته ای که نشان از اصالت و دیرینگی این روایت دارد، آن است که اهریمن ، خود در این نبرد حضـور دارد و ضحاک کارگزار اوست ؛ یعنی اسطوره هنوز وارد مرحلة انسانی نشده و بن مایة نخستین و ناب خود را حفظ کردهاست ."