خلاصة:
پژوهش در سیر هنرهای بلاغی و سخنوری که با شکار معانی و نشاندن آن در ساختارهای سخن سروکار دارد، از روزگاری کهن، توجه ارباب نقد و اندیشه را برانگیخته و در ایران پیش از اسلام نیز نشانههایی از این توجه به گفتار پیراسته و نیک وجود داشتهاست. سخنان ایجازگونه و حکمتآمیز، عبارتهای آکنده از تشبیه و استعاره، جملات شیوا و رسا در کلام ایرانیان باستان، به حدی است که موجب شده تا شخصی همچون جاحظ را به تحسین در برابر آن وادارد. او که خود از پیشوایان شیوایی گفتار و سخندانی است، ایرانیان را در سخنوری و گزیدهگویی ستودهاست و از قول شعوبیه، کتاب کاروند ایرانیها را از بهترین سرچشمههای علم بلاغت برمیشمرد. در منابع عربی، گنجینهای از سخنان حکیمان و بزرگان ایرانی نقل شدهاست که علاوه بر معانی پندآموزش، هنرآفرینیهای زبانی و بلاغی بسیاری دارد که هر خوانندهای را مجذوب خود میسازد. در این مقاله، با تکیه بر نمونههای تاریخی و ادبی از منابع عربی، گزیدهوار برخی سخنان بلاغی ایرانیان باستان تحلیل شده تا گوشهای از چشمۀ جوشان بلاغت در این دوره از تاریخ ایران، نشان داده شود.
Doing researches on the arts of rhetoric and oratory which relates to meaning hunting and using it through speech structure has earned، from the ancient periods، the attention of critics and scholars in all over the world، and paying attention to coherent speeches is what can be traced in ancient Iran before the arrival of Islam. Instructive brevities، phrases full of similes and metaphors، eloquent and expressive sentences in ancient Iranian speech are so that has provoked the admiration of someone like al-Jahiz. As one of the pioneers of eloquent speech، he has admired Iranians for their eloquent speaking and introduced Iranian book Carvand as one of the best rhetoric sources. There is a very valuable treasure of speeches of Iranian prominent figures in Arabic sources which is full of rhetoric and literary arts in addition to their instructive meanings and makes every reader fascinated. Relying on some historical and literary instances from Arabic sources، some selected rhetoric speeches of ancient Iranians have been، in present essay، analyzed to show a small part of Iranian dynamic rhetoric during this period of history.
ملخص الجهاز:
جلوه های بلاغت در ایران باستان (با تکیه بر شواهد ذکرشده در منابع عربی) 1 فاروق نعمتی استادیار زبان و ادبیات عربی دانشگاه پیام نور وحید سبزیان پور استاد زبان و ادبیات عربی دانشگاه رازی کرمانشاه (از ص ٣٧ تا ٥١) تاریخ دریافت : ٩٤/٠٤/٠٤، تاریخ پذیرش : ٩٤/١٢/١٩ چکیده پژوهش در سیر هنرهای بلاغی و سخنوری که با شکار معانی و نشاندن آن در ساختارهای سخن سروکار دارد، از روزگاری کهن ، توجه ارباب نقد و اندیشه را برانگیخته و در ایران پیش از اسلام نیز نشانه هایی از این توجه به گفتار پیراسته و نیک وجود داشته است .
امروزه به دلیل در دسترس نبودن متون مکتوب از ایران باستان ، نمـیتـوان بـه طـور دقیق از ضعف و قوت هنر بلاغت در آن دوران سخن گفت ، ولی با توجه به آنچـه منـابع عربی در این باره ذکر کرده اند و نیز شواهد متعدد و فراوانی که از بلاغت ایرانیان در ایـن منابع آمده است ، میتوان هنر سخنوری را در میان پارسیان در اوج و اعتلای خود دانسـت .
در این مقاله ، ضمن تحلیل و بررسی نمونه های ذکرشده از سخنان حکیمان و بزرگان ایرانی در پیش از اسلام که در کتاب های عربی آمده و حاوی آرایه های بلاغی است ، درصدد پاسخ گویی به پرسش های زیر خواهیم بود: ـ آیا ریشه های بلاغت و آیین سخنوری در ایران ، در دورٔە پیش از اسـلام نیـز وجـود داشته است ؟ ـ تشبیهات و استعاره هـای بـه کاررفتـه در سـخنان حکیمـان و بزرگـان ایرانـی، چـه ویژگیهایی دارد؟ ١.