خلاصة:
حکومت غزنویان در دوره پادشاهی سی و دو ساله سلطان محمود (421-387ﻫ/ 1030-997م) با روحیه نظامی گری و توسعه طلبی، ضمن گسترش قلمروی ارضی از یکسو، و از طریق انجام فتوحات و کشورگشایی تحت عنوان غزوه و جهاد، از سوی دیگر، به غنائم و منافع مادی فراوانی دست یافت. این امر زمینه افزایش قدرت و شهرت و اعتبار این حکومت را فراهم آورد و آن را به وسیع ترین امپراتوری شرق قلمروی خلافت اسلامی مبدل ساخت.
یکی از نواحی مهم در سرحدات خراسان بزرگ که زمینه توسعه قلمرو و ثروت را برای غزنویان و به خصوص سلطان محمود غزنوی مهیا نمود، ولایت ثروتمند و پرمنفعت خوارزم بود که در این زمان در دست یکی از افراد خاندان آل مامون قرار داشت. این ناحیه با استفاده از موقعیت و در فرصت مناسب توسط قوای نظامی در سال 408ﻫ/1017م به تصرف دولت غزنوی درآمد.
از آن جایی که تصرف ولایت خوارزم یکی از مهمترین رویدادهای سالهای میانه پادشاهی سلطان محمود محسوب می شود، مقاله حاضر براساس منابع اصلی آن دوره، به بررسی دلایل سیاسی و اقتصادی محمود از این اقدام و چگونگی تهیه مقدمات برای انجام این کار و نحوه ضمیمه نمودن ولایت خوارزم به حکومت غزنوی و نتایج آن می پردازد.
Ghaznavids during the thirty two years of sultan Mahmouds rule (388- 421A.H) Followed an expansionism policy. Many campain and incursion that conducted under name of Gazveh and Jihad brought them a lot of wealth and trophies. These materials and trophies all together brought them more power and reputation and credibility. Accordingly they were known as largest Islamic empire in the East of Islamic caliphate. One of the most important and wealthy territory in Khorasan which after its conguest provided them more reputation income and wealth was kharzam ، that in this time was ruled by Al-mannids this region came under control of ghaznavids in 408 AH. Since the eapture of the province was one of the most important events of Sultan Mahmud Kingdom، this article based on sources that period، it is going to review the political and economic reasons that Mahmud campained againt Kharazm and how he could captured it and what was the result of it.
ملخص الجهاز:
يکي از نواحي مهم در سرحدات خراسان بزرگ که زمينه توسعه قلمرو و ثروت را براي غزنويان و به خصوص سلطان محمود غزنوي مهيا نمود، ولايت ثروتمند و پرمنفعت خوارزم بود که در اين زمان در دست يکي از افراد خاندان آل مامون قرار داشت .
بنابراين با تصرف نواحي حاشيه اي خراسان بزرگ که در گذشته به نوعي خراجگزار دولت ساماني بودند، سلطان محمود مترصد آن بود تا در فرصت مناسب منطقه سوق الجيشي و با اهميت خوارزم واقع در شمال خراسان را نيز ضميمه قلمروي غزنوي نمايد که مقدمات اين امر نيز به شرحي که خواهد آمد، فراهم گرديد.
از سوي ديگر در قرن چهارم هجري/ دهم ميلادي و از دوره حکومت مأمونيان دو شهر مهم نسا و فراوه در شمال خراسان نيز در تحت تسلط خوارزميان بود و اين دو ناحيه 25 پس از تصرف خوارزم توسط سلطان محمود در اختيار غزنويان قرار گرفت .
در اين سال با کشته شدن ابوعبدالله محمد بن احمد، حاکم افريق به دست ابوالعباس مأمون بن محمد که در گرگانج واقع در ساحل چپ يعني قسمت غربي جيحون مستقر بودند، سلسله آل افريق منقرض گرديد و حکومت مأمونيان با همان عنوان خوارزمشاه روي کار آمد، (جرفادقاني ص ١٣١- ١٢٨)؛ در واقع مامونيان حاکمان منطقه شمال خوارزم بودند که بر حاکمان منطقه جنوبي غالب آمدند، اما قدرت يافتن آل مامون با توسعه طلبي هاي سلطان محمود غزنوي همزمان گشت .
(
, 
, 
)
