خلاصة:
طبق تعریف سرفصل آموزشی مصوب مقطع کارشناسیارشد رشتة مطالعات ترجمه، یکی از اهداف عمدة این دوره تربیت مترجمانی است که بتوانند نیاز روزافزون کشور به تبادل اطلاعات با کشورهای دیگر را برآورده سازند. شناخت عناصر فرهنگی یکی از ابزارهای مهم موفقیت مترجمان در این امر خطیر است. مترجمان باید علاوه‌بر ویژگی‌های زبانی، با ویژگی‌های فرهنگی زبان مبدا و زبان مقصد و نیز روش‌های ترجمة عناصر فرهنگی آشنایی کافی داشته باشند. در این مقاله به بررسی این مطلب می‌پردازیم که آیا در سرفصل مصوب رشتة مطالعات ترجمه در مقطع کارشناسیارشد، به نقش فرهنگ در ترجمه توجه کافی شده است و آیا در این سرفصل دروسی تعریف شده‌اند که به‌طور مستقیم به مطالعة فرهنگ و نقش عناصر فرهنگی در ترجمه و شیوة ترجمة آنها بپردازند. علاوه‌براین، نظرهای دانشجویان این رشته دربارة سرفصل و همچنین عملکرد آنها در ترجمة عناصر و اصطلاحات فرهنگی نیز بررسی شده است. تحلیل محتوای سرفصل مصوب رشتة مطالعات ترجمه نشان داد که تنها دو درس با عنوان «شناخت عناصر فرهنگی در دو زبان» و «فرهنگ و جامعه‌شناسی در ترجمه»، به‌عنوان دو درس اختیاری برای آشنایی دانشجویان با عناصر فرهنگی درنظر گرفته شده‌اند؛ اما ازمیان ده دانشگاه بررسی‌شده در این پژوهش، تنها دو دانشگاه یکی از این دو درس را به‌عنوان دروس اختیاری به دانشجویان ارائه می‌دهند. درمجموع، 60 دانشجوی کارشناسیارشد مطالعات ترجمه در این پژوهش شرکت نمودند که آنها را
به دو گروه کنترل و آزمایش تقسیم کردیم. ابتدا دانشجویان دو گروه به یک پرسشنامة
کیفی محققساخته پاسخ دادند و نظرهای خود را دربارة میزان توجه به عناصر فرهنگی
و ترجمة آنها در دروس مقطع کارشناسیارشد بیان کردند. نتایج پرسشنامه نشان می-
دهد در این سرفصل به آشنایی دانشجویان با عناصر فرهنگی و نحوة ترجمة عناصر و
مفاهیم فرهنگی توجه کافی نشده است. سپ،، دانشجویان در یک آزمون ترجمه
شرکت کردند که هدف آن سنجش مهارت ترجمة دانشجویان دو گروه و مقایسة
عملکرد آنها بود. با استفاده از آزمون تی، نتایج بهدست آمده از ارزیابی و مقایسة
ترجمة دانشجویانی که این واحد را گذراندهاند و آنهایی که این واحد را نگذرانده -
اند، نشان داد دانشجویانی که این درس راگذراندهاند، در ترجمة عبارتهای فرهنگی
عملکرد بهتری داشتهاند. این موضو بیانگر این است که توجه بیشتر به فرهنگ و
عناصر فرهنگی و شیوة ترجمة آنها میتواند تاثیر بسزایی بر کیفیت ترجمة دانشجویان
داشته باشد. درپایان، با استفاده از نتایج بهدستآمده، پیشنهادهایی درراستای بهبود
کیفیت ترجمة فرهنگی ارامه شده است.
ملخص الجهاز:
"امروزه، از دیدگاه ترجمه‌شناسی مباحث فرهنگی جزو جدایی‌ناپذیر آن به‌شمار می‌آیند و ضرورت توجه به آنها به‌عنوان امری مسلم در ترجمه پذیرفته شده است؛ زیرا، درغیراین‌صورت، برگردان کلمه به کلمة متن اصلی به زبان مقصد یا ترجمة ماشینی آن به Kelly Kumaravadievlu Seeley Bahumaid Snell-Hornby Hatim& Mason Vermeer آسانی امکان‌پذیر بود.
در این پژوهش به بررسی میزان توجه سرفصل آموزشی رشتة ترجمه به ترجمة عناصر و اصطلاحات فرهنگی پرداخته شد و برای بررسی کارآمدی درس ارائه‌شده برای آشنایی دانشجویان با ترجمة عناصر فرهنگی، کیفیت ترجمة دانشجویانی که درس «شناخت عناصر فرهنگی» را گذرانده بودند و دانشجویانی که این درس در دانشگاه آنها ارائه نشده بود، مقایسه گردید.
بررسی ده دانشگاه که مقطعکارشناسی‌ارشد رشتة مطالعات ترجمه در آنها برگزار می‌شود، نشان می‌دهد تنها در دو دانشگاه درس «شناخت عناصر فرهنگی» به‌عنوان یکی از دروس اختیاری به دانشجویان ارائه شده است و هیچ‌کدام از این دانشگاه‌ها برای ارائة درس «فرهنگ و جامعه‌شناسی در ترجمه» اقدام نکرده‌اند.
همان‌طور که جدول (2) نیز نشان می‌دهد، 30% از دانشجویان گروه آزمایش از کیفیت و شیوة تدریس درس «شناخت عناصر فرهنگی» تاحدودی رضایت داشتند و 23% از آنها از این درس به میزان کمی راضی بودند و این ارقام گویای این واقعیت است که نحوة ارائة این درس، با کیفیت مطلوب و موردانتظار دانشجویان فاصله دارد؛ بنابراین، علاوه‌بر تعریف دروسی در سرفصل برای آشنایی دانشجویان با عناصر و مفاهیم فرهنگی، روش تدریس و کیفیت آموزش نیز باید موردتوجه قرار گیرد."
(
, 
, 
)
