خلاصة:
مفهوم وحدت وجود در تصوّف اسلامی، با نام ابن عربی شناخته شده است. چنین مفهومی که بر تعبیرهایی همچون؛ وحدت پروردگار و هستی، خداوند تنها وجود حقیقی جهان، آفرینش سایهای از آن وجود حقیقی و... استوار است، بازتاب گستردهای در میان صوفیان وعارفان ایرانی داشته است. شمس مغربی یکی از شاعران و بزرگان تصوّف ایرانی است که گرایش فراوانی به شعر و اندیشۀ ابن عربی، بویژه مفهوم وحدت وجود، داشته است. پوشیدن خرقۀ معروف صوفیانه بدست شاگردان ابن عربی وترجمه و تفسیر اندیشههای وی، در موضوع وحدت وجود، سبب شده است که او یکی از نخستین وشاید هم شبیهترین شاعران وصوفیان ایرانی به ابن عربی در زمینۀ وحدت وجود باشد.
یافتۀ اساسی این پژوهش میانرشتهای (ادبیّات و تصوّف) بر این بنیاد است که تحلیل این بخش از شعر صوفیانه ایشان، بدون آگاهی از مبانی تصوف اسلامی در حوزة وحدت وجود، امری دشوار است. از سوی دیگر؛ اهتمام ابن عربی بیشتر به ارائۀ مبانی نظری وحدت وجود است و تأثیرپذیری شمس مغربی از ابن عربی و تفسیر و تحلیل آراء ایشان، امری مشهود و غیر قابل انکار است.
ملخص الجهاز:
شمس مغربی یکی از شاعران و بزرگان تصوف ایرانی است که گرایش فراوانی به شعر و اندیشۀ ابن عربی، بویژه مفهوم وحدت وجود، داشته است.
ک: شمس مغربی، 1388:مقدمة میرعابدینی، نقل از:ارزش میراث صوفیه: زرینکوب:109) ازاینرو، معنی وحدت وجود این است که خداوند در عین آنکه نسبت به جهان، تعالی مطلق دارد، جهان کاملا از وی جدا نیست.
اما ابو عبد الله، شمس الدین محمد مغربی، معروف به «شیرین مغربی» (749-809) یکی از مشهورترین این شاعران، وشاید هم شبیهترین همۀ آنها به ابن عربی میباشد که مذهب و مشربش در وحدت وجود و شهود، خلاصه میشود.
ضرورت، اهمیت و هدف اهمیت و هدف این پژوهش میانرشتهای در این است که ضمن اثبات تأثیرپذیری شمس مغربی از ابن عربی، به تحلیل مؤلفههای مفهوم وحدت وجود در شعر و اندیشه ایشان میپردازد.
اساس پژوهش در بحث اثبات تأثیرپذیری شمس مغربی از ابن عربی بر مکتب فرانسوی ادبیات تطبیقی استوار است، اما ورود ادبیات به جریان تصوف و عرفان اسلامی درهای پژوهش را به عرصه مطالعات میان رشتهای نیز میگشاید.
ک: زینیوند،21:1392-35) ازاینرو، این پژوهش بر آن است تا به تحلیل تطبیقی نظریه وحدت وجود (در شعر و اندیشه ابن عربی و شمس مغربی) -که از موضوعات مشهور تصوف اسلامی است- بپردازد.
شمس مغربی، که از مریدان مکتب ابن عربی است وشرحی بر حکمتهای وی و اندیشۀ «ابن فارض مصری» نوشته است (رک: همان) در دیوان شعریاش، که سرشار از غزلیات ناب عرفانی است، گرایش زیادی به ترجمه واقتباس اندیشۀ ابن عربی در این زمینه (وحدت وجود) دارد.