خلاصة:
هدف این پژوهش ارائۀ رویکردی مبتنیبر آموزههای اسلامی برای بررسی و مطالعۀ سلامت معنوی است؛ بهگونهای که زمینۀ نظریۀ الگوی سلامت معنوی برمبنای اندیشۀ اسلامی فراهم شود. روش تحقیق توصیفیـتحلیلی است که ابتدا به شناسایی مفاهیم اساسی مرتبط با سلامت معنوی پرداخته، سپس ارتباط این مفاهیم با یکدیگر در چهارچوبی منطقی بررسی شده است و در ادامه به ابعاد سلامت در قالب چند مدل اشاره شده است. همچنین، به ابزارهای سنجش سلامت معنوی و رویکردهای اساسی سلامت معنوی اشاره شده و دیدگاه اسلام دربارۀ سلامت معنوی براساس مبانی معرفتشناختی، هستیشناختی، الهیاتی، انسانشناختی و ارزششناختی بیان شده است و تعریفی از سلامت معنوی براساس این دیدگاه و نیز ویژگیهای آن ارائه شده است. بنابر مبانی یادشده در دیدگاه اسلام، به الگویی دست پیدا کردیم که میتواند برای ساخت سازهای در راستای سنجش سلامت معنوی فردی و اجتماعی، بهویژه در جامعۀ اسلامی، در جهت ارتقای سلامت معنوی بهکار گرفته شود. بدین منظور میتوان مؤلفههای این سازه را براساس بینشها، گرایشها و رفتارهای فرد در ساحتهای چهارگانۀ الهی، فردی، اجتماعی و طبیعی طراحی کرد.
The purpose of this study is to provide an approach based on Islamic teachings to study spiritual health; In such a way as to provide the ground for the theory of the model of spiritual health based on Islamic thought. The research method is descriptive-analytical, which first identifies the basic concepts related to spiritual health, then the relationship between these concepts with each other in a logical framework and then the dimensions of health in the form of several models are mentioned. Also, the tools for measuring spiritual health and basic approaches to spiritual health are mentioned and the Islamic view of spiritual health is based on epistemological, ontological, theological, anthropological and arithmetic principles and a definition of spiritual health based on this view and its characteristics is provided. According to the mentioned principles in the view of Islam, we have achieved a model that can be used to build structures to measure individual and social spiritual health, especially in Islamic society, to promote spiritual health. For this purpose, the components of this structure can be designed based on the insights, tendencies and behaviors of the individual in the four areas of divine, individual, social and natural.
ملخص الجهاز:
بنابراین، بهدلیل اهمیت موضوع سلامت معنوی در سطوح مختلف فردی و اجتماعی، فقدان تعریف روشن از مفهوم سلامت معنوی، وجود اصطلاحات متنوع و گاه همپوش در این عرصه و فقدان توصیف و تحلیل مفهومی این سازه از دیدگاه اسلام، ضرورت بررسی آن از نگاه روانشناسی و منابع اسلامی روشن میشود؛ ازاینرو، پژوهش حاضر به دنبال پاسخ به این پرسش اصلی است که نظریۀ سلامت معنوی براساس اندیشۀ اسلامی چگونه است؟ البته قبل از آن لازم است به پرسشهای فرعی دیگری پاسخ داده شود که عبارتاند از: سلامت معنوی با چه مفاهیمی معرفی شده و چه ارتباطی میان آنها وجود دارد؟ از دیدگاه اسلام چه تعریفی میتوان برای سلامت معنوی ارائه کرد؟ با جستوجو در منابع فارسی موجود درمییابیم تحقیق نسبتاً جامعی در موضوع سلامت معنوی در قلمرو اسلامی انجام نگرفته است.
شاید بتوان به چند مورد تألیف اشاره کرد که البته بهصورت کامل نبودهاند و فقط به برخی از زوایای آن پرداخته شده است و یا جهتگیری تحقیقات صرفاً در حیطۀ رفتار بوده و به بینشها و گرایشهای افراد ورود پیدا نکرده است؛ بهعلاوه، از تحقیقات و منابع اسلامی کمتری استفاده شده است و بالطبع، الگوهای آنها نیز انطباق کاملی با دیدگاه اسلام ندارد؛ ازاینرو، میتوان این مقاله را از اولین پژوهشها در راستای اسلامیسازی روانشناسی در زمینۀ سلامت معنوی دانست که میتواند راهگشای خوبی برای پژوهشگران قرار گیرد.