خلاصة:
هدف: این پژوهش به منظور شناسایی مسائل و مشکلات سطوح نهادی خط‌مشی‌گذاری مالیاتی در کشور و تدوین راهبردهای موثر بر این حوزه، با کاربرد چارچوبی معین به دنبال تبیین یک الگوی نهادی با تاکید بر نقش و ظرفیت هر یک از بازیگران کلیدی، عوامل زمینه‌ای، الگوهای تعاملی، و قواعد حاکم بر این عرصه است.
طرح پژوهش/ روش‌شناسی/ رویکرد: روش پژوهش استقرایی و کیفی است و شواهد نظام‌مندی را با استفاده از روش تحلیل مضمون منابع بکار گرفته است، ازجمله نتایج مطالعه تطبیقی نظام خط‌مشی‌گذاری کشورهای الگو و نظرهای نمونه آماری پژوهش در قالب 14 مصاحبه با خبرگانی از مقامات ارشد خط‌مشی‌گذار مالیاتی و متخصصان دانشگاهی.
یافته‌ها: مراجع رسمی و غیررسمی کشور هر یک در جایگاه و ظرفیت خود نقش موثری را در نهاد خط‌مشی‌گذاری مالیاتی و کنترل عوامل زمینه‌ای اثرگذار بر این عرصه ایفا می‌کند. در سطوح مختلف نهاد مزبور کاستی‌هایی وجود دارد که در مواجه با آن‏ها، ضمن اصلاح کنش‌های بازیگران می‌توان از راهبردهایی همچون مشارکت رسمی میان مراجع دولتی در جهت تقویت پاسخگویی و بهبود جریان اطلاعات، و مشارکت عمومی مراجع غیردولتی در جهت ایجاد اعتماد و حمایت از خط‌مشی‌ها بهره برد.
ارزش/ اصالت پژوهش: این پژوهش الگوی معینی را به منظور شناسایی سطوح مختلف نهاد خط‌مشی‌گذاری مالیاتی کشور ارائه می‏کند که می‌تواند در جهت ارائه راهبردهای موثر و تحقق اهداف اقتصادی و اجتماعی نظام مالیاتی کشور مورد استناد و کاربرد ذی‌نفعان و بازیگران کلیدی این عرصه همچون سازمان امور مالیاتی کشور و وزارت امور اقتصادی و دارایی قرار گیرد.
Purpose: The aim of this study is first to identify the issues and problems of tax policy making at institutional levels and second, to specify an institutional model based on the role and capacity of the key players, contextual factors, interactive models and determining rules by using a defined framework and formulating strategies effective in this area.
Methodology: The research applied inductive, qualitative method as well as systems implications through theme analysis procedure. The outcome of a comparative study into the policy making systems of the selected countries together with a statistical sample of 14 interviews with high-ranking authorities of tax policy making and academicians.
Findings: Every one of the formal and informal authorities plays their effective role in the tax policy making institution and the contextual factors control in this area. There are shortcomings at different levels of the institution. To deal with them, while correcting the action of the players, one can utilize such strategies as formal participation among government authorities in order to strengthen accountability and to improve information movement on the one hand, and also the public participation of non-governmental authorities in order to create trust and support, on the other.
Originality/ Value: This research presents a specified model for identifying various levels of the country’s tax policy making, which can render effective strategies and realize economic and social goals of the country’s tax system as used by players such as The State Tax Affairs and The Ministry of Economics and Finance.
ملخص الجهاز:
کاربرد چارچوب توسعه و تحلیل نهادی برای خط‌مشی‌گذاری مالیاتی در ایران چکیده هدف: این پژوهش به منظور شناسایی مسائل و مشکلات سطوح نهادی خط‌مشی‌گذاری مالیاتی در کشور و تدوین راهبردهای موثر بر این حوزه، با کاربرد چارچوبی معین به دنبال تبیین یک الگوی نهادی با تاکید بر نقش و ظرفیت هر یک از بازیگران کلیدی، عوامل زمینه‌ای، الگوهای تعاملی، و قواعد حاکم بر این عرصه است.
برای طراحی نظام درآمدی تقویتکننده توسعه اقتصادی و اجتماعی پایدار و برخوردار از حمایت گسترده عمومی، ضروری است پیشنهادها در زمینه اصلاحات مالیاتی بهدقت بررسی شوند، تجزیهوتحلیلهای کمّی و مباحثه‌های باز انجام گیرند و بازیگران محوری این عرصه بهترین پشتیبانی را از نهادی مفهومی و اجتماعی تحت عنوان نهاد خط‌مشی‌گذاری مالیاتی به عمل آورند (Grote, 2019).
اما ضعف سیاستگذاری مالیاتی در ایران به عنوان یک مسئله جدی از گذشته تا به امروز مورد توجه مقامات ارشد دولتی و همچنین پژوهشگران این حوزه قرار داشته و به زعم ایشان، الگوی خط‌مشی‌گذاری مالیاتی در ایران فرایند نظام‌مندی را با تاکید بر نقش کلیدی نهادها دنبال نکرده است (شیخ‌حسنی و همکاران، 1397؛ و Sanaei Aalam & Alvani, 2018; Mirzamani et al.
عدم شناسایی ظرفیت و نقش بازیگران و الگوهای تعاملی میان آنها و همچنین اثر عوامل محیطی در فرایند خط‌مشی‌گذاری مالیاتی، علاوه بر بروز مشکلات در حوزه کسبوکار، مشارکت و جریان‌های اطلاعاتی، به اتخاذ تصمیمهای غیرمنطبق با نظام مالیاتی کارامد و در نتیجه نارضایتی مودیان مالیاتی و ایجاد تنش میان آنان و سازمان امور مالیاتی کشور به عنوان مجری خط‌مشی‌ها منجر شده است.
Managing Tax Complexity: The Institutional Framework for Tax Policy-Making and Oversight: Oxford University Centre for Business Taxation.
(
, 
, 
)
