خلاصة:
وکالت یکی از نهادهای حقوقی قدیمی است که سابقه تاریخی طولانی دارد و نمی توان آنرا منحصر به به دوره ای خاص دانست. تاریخ پیدایش وکالت مربوط به زمانی است که دیگر مردم قادر نبودند اختلافات خود را با زور حل و فصل نمایند، یعنی زمانی که قانون مدنی برای حل و فصل نوشته شد و قاضی تعیین گردید وجود وکیل درکنار قاضی ضرورت یافت. تاریخ تمدن و سرنوشت و تکامل اقوام و ملل نشان می دهد مساعدت حقوقی به مردم و ارشاد و راهنمایی آنها در این زمینه، در مواردی که اختلافات مالی یا خانوادگی پیدا می نمودند و همچنین دفاع از آنها در مواردی که به نقض آداب و رسوم یا ارتکاب جرمی علیه اجتماع یا اشخاص متهم گردیده و تحت تعقیب قرار می گرفتند، هم زمان با داوری و قضا پا به عرصه ی وجود گذاشته است. این امر را برای اشخاص و به نام آنهایی که توانایی لازم را دراین خصوص را نداشتند کسانی انجام این کار را برعهده می گرفتند که از سنن، عرف ها و قوانین و احکام آگاهی لازم را داشته اند. در این مقاله تاریخچه وکالت و تحولات قانونی آن در دو کشور مسلمان(ایران، جمهوری آذربایجان) که بیشترین شیعیان جهان را در خود جا دادند و در دهه های گذشته بیشترین تحولات سیاسی و فرهنگی و به تبع آن قانونی را به خود دیده اند بررسی و مورد مطالعه قرار می گیرد
ملخص الجهاز:
"ب ) تحولات قانونی وکالت 1-1قبل از استقلال کانون وکلاء همانطور که در بالا بدان اشاره رفت قبل از تشکیل و تاسیس عدالت خانه، افرادی به عنوان وکلاء غیر رسمی بدون هیچ گونه قید وشرطی جهت احقاق حق در محاکم به دفاع از حقوق مردم می پرداختند بعد از تاسیس عدالتخانه فرمانی راجع به وکلاء در تاریخ آبانماه 1289 شمسی از طرف وزارت عدلیه صادر گردید که به موجب آن وکلاء موظف شدند برای امکان شرکت در محاکم قبلا امتحان داده و تصدیق نامه بگیرند اعتراضات، عدم تمکین عده از وکلاء از دادن امتحان و بالاخره مخالفت دانشمندان و تحصیل کرده های حقوق موجب شد بالاخره در سال 1296 هجری شمسی نظام نامه جدیدی برای اشتغال به وکالت و چگونگی امتحان و شرایط ورود به این جامعه تنظیم گردید(انصافداران،1385: 38) 2-1تاسیس و استقلال کانون وکلاء اولین مجمع وکلای دادگستری در ایران در تاریخ تیر ماه 1300 شمسی به اتکاء نظام نامه اساسی وکلای رسمی تشکیل گردید و نخستین نظامنامه اساسی وکلای رسمی عدلیه شامل 24 ماده تدوین گردید.
مجمع عمومی جمعیت وکلاوظایف واختیارات زیر را دارد: 1- تدوین اساسنامه رفتاری ومنشوراخلاقی 2-تعیین بودجه ی جمعیت وکلا 3- تعیین حق عضویت اعضاء 4-مصورسازی لباس ینیفورم وکلا به آرم و نشانه های رسمی کارهای هیئت رئیسه جمعیت وکلای مدافع حقوق شهروندان 1- فراخوانی اعضاءبه مجمع عمومی و اجرای مجمع عمومی 2- تعیین برنامه کاری وکلای رایگان و کشیک و تعیین مقرری موقت آنان 3- حل مسائل مربوط به نحوه ی وکالت 4- ملزم ساختن وکلا به رعایت نظام آیین نامه ای واجرای آن 5- تعیین اعضا ی کمیسیونهای تخصصی 6-تعیین برنامه و ضوابط امتحان، پذیرش گروهای تخصصی 8- اجرای برنامه های آموزشی برای وکلا در خصوص تجربه های قانون گذاری، تجارب و قضاوت تشکیل کمیسیون ویژه ی 11 نفره که شامل 5نفر وکیل 3 نفر قاضی و 3 نفر حقوقدان جهت ارزیابی کسانی که نامزد عضویت در جمعیت وکلاء هستند."