Abstract:
آیه 124 سوره بقره از آیات مورد بحث در موضوع امامت است. بسیاری از مفسران اهل سنت، امامت در این آیه را از نظر لغوی به معنای مقتدا و پیشوا دانسته و در مورد حضرت ابراهیم× به معنای پیشوای دینی یا پیشوای در دین و مترادف با معنای نبوت گرفتهاند. علامه طباطبایی با استناد و استفاده از دیگر آیات قرآن کریم، دیدگاههای مطرح در میان مفسران اهل سنت در باره ترادف معنایی امامت با نبوت را مورد انتقاد قرار داده است و با طرح تفسیر هدایت انبیا به ارائه طریق و تفسیر هدایت امامان به ایصال الی المطلوب، با محور قرار دادن آیه ابتلی نظریه نوینی را در باب معرفت امام گشوده است. این نظریه مورد مناقشه برخی از محققان واقع شده است که مقاله حاضر میکوشد ضمن تبیین دیدگاه علامه طباطبایی به برخی از اشکالها پاسخ دهد
Machine summary:
علامه طباطبايي با استناد و استفاده از ديگر آيات قرآن کريم، ديدگاههاي مطرح در ميان مفسران اهل سنت در باره ترادف معنايي امامت با نبوت را مورد انتقاد قرار داده است و با طرح تفسير هدايت انبيا به ارائه طريق و تفسير هدايت امامان به ايصال الي المطلوب، با محور قرار دادن آيه ابتلي نظريه نويني را در باب معرفت امام گشوده است.
(طباطبايي، 1413: 1 / 266) علامه طباطبايي براين باور است که امامت در آيه «ابتلي» بهمعناي هدايت باطني و دروني انسانهاست، بر پايه اين نظريه حضرت ابراهيم× تا قبل از جعل امامت تنها هدايتگر انسانها براساس شريعت و دين بوده و به اصطلاح ارائه طريق ميکرده است، اما پس از آن، پيشوا و جلودار جانها و دلهاي انسانها بهسوي حق و مقامات معنوي گرديد که با تصرف تکويني (ايصال الي المطلوب)، آنها را به مقامات شايستهشان ميرساند.
از نظر علامه واژه امامت دچار چنين آفتي شده و معناي پيشوا و مقتدا همه معناي اين واژه نيست از آنچه بيان شد، معلوم ميشود که واژه «ابتذال» در کلام علامه معناي منفي که در فارسي به کار برده ميشود، ندارد اما ظاهراً برخي از محققان همانند مترجم الميزان ابتذال را بهمعناي منفي گرفته و در مقام اشکال بر علامه برآمده و نوشته است: تفسير امام به سرپرست جامعه و يا مطاع و لازم الاتباع بودن و يا اسوه و الگو بودن بهطوري که رفتار و گفتار ماموم بايد طبق رفتار و گفتار امام باشد، معناي مبتذلي نيست که بعداً بر کلمه عارض شده باشد.