Abstract:
کردان فارس و خوزستان، از مهمترین گروه های ساکن در جنوب غربی ایران در سده های نخستین اسلامی بودند. این گروه که به زندگی عشایری مشغول بودند، در دوران فتوح اسلامی در برابر مسلمانان مقاومت کردند و حتی برای جلوگیری از پیشروی مسلمانان و سقوط ولایات داخلی ایران، اجتماع یکپارچه و متحد تشکیل دادند. تداوم و ثبات مقاومت و مبارزه کردان، از آغاز فتوح مسلمانان در خوزستان و فارس، تا پایان زمامداری خلفای راشدین ادامه یافت و حتی آنان در سده های نخستین اسلامی تاثیرگذاری خودرا در تاریخ سیاسی ـ اجتماعی غرب و جنوب غربی ایران حفظ کردند. این مقاله، براساس روش تحقیق تاریخی و با رویکرد تحلیلی، به بررسی و تبیین نقش کردان فارس و خوزستان در دوره فتوح اسلامی، پرداخته و این مساله را مطرح می کند: چرا کردان فارس و خوزستان به رغم نارضایتی از جامعه طبقاتی ساسانی، در برابر اعراب ایستادگی کردند و در دوران فتوح اسلامی چه نقش در مقاومت علیه مسلمانان داشتند؟ بر مبنای آگاهی های اندکی که منابع ارائه می دهند، این مساله روشن می شود که کردان ولایات فارس و خوزستان تا قرن ها مقابل مسلمانان ایستادند و به تدریج سر تسلیم فرود آوردند و تلاش زیادی کردند که فرهنگ پیشین خود را تا حد ممکن حفظ کنند. اما شرایط تازه زندگی و حضور حاکمان جدید عرب و ایرانی تحت امر خلافت، فرهنگ و آیین جدیدی را ـ که هرچند در مواردی با اسلام واقعی فاصله داشت ـ به آنان عرضه کرد.
Machine summary:
تداوم و ثبات مقاومت و مبارزة کردان ، از آغاز فتوح مسلمانان در خوزستان و فارس ، تا پایان زمامداری خلفای راشدین ادامه یافت و حتی آنان در سده های نخستین اسلامی تاثیرگذاری خودرا در تاریخ سیاسی ـ اجتماعی غرب و جنوب غربی ایران حفظ کردند.
در منابع بســیار قرون نخستین اسلامی ، آگاهی های اندکی دربارة نقش سیاسی و نظامی کردان فارس و خوزستان در مواجهه با اعراب مسلمان بیان شده است ، اما با توجه به اندک اطلاعات باقی مانده ، و بر اساس روش تحلیلی در تحقیق تاریخی کوشش می شود تا نقش و عملکرد کردان در آن مقطع زمانی مورد بررسی قرار گیرد.
بارتولد، تذکره جغرافیای تاریخی ایران ، ترجمۀ حمزه سردادور (تهران : توس ، ١٣٧٢)، ص ١٨٣؛ جان لمبرت ، «منشأ و پیدایش کردها در ایران پیش از اسلام ،» ترجمه حجت الله لاریجانی ، فصلنامه عشایری ذخایر انقلاب ، ش ٥ (١٣٦٧)، ص ١٠٣.
نک : ابواسحق ابراهیم اصطخری ، ممالک و مسالک ، ترجمه محمد بن عبدالله تستری ، به کوشش ایرج افشار (تهران : بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار، ١٣٧٣)، ص ٨٩، ٩٩، ١٠٢؛ ابن حوقل ، ص ٣٥، ٣٩، ٤٠.
برای آگاهی بیشتر از درگیری های مسلمانان و ایرانیان از آغاز تا تصرف مدائن ، نک : احمد بن یحیی بلاذری ، فتوح البلدان (بخش مربوط به ایران )، ترجمۀ آذرتاش آذرنوش (تهران : سروش ، ١٣٦٤)، ص ٢٦ـ ٢٣؛ طبری ، تاریخ رسل و ملوک (تاریخ طبری)، ج ٤، ص ١٦٥٨ـ ١٥٨٧ و ١٥٢٣ـ ١٤٨٧؛ دینوری ، (متن فارسی )، ص ١٦١- ١٤٢.