Abstract:
شخصیت فکری و سیاسی ملکم خان ناظم الدوله تلفیقی از نظام فکری مستشارالدوله تبریزی و آخوند زاده بود که از نظر او راه افراط و تفریط را پیموده بودند و در کار خود شکست خورده و نتوانسته بودند بر نخبگان حاکم و مردم زمانه خود اثر بگذارند. او سعی داشت با رفع کاستی های متدولوژیک آنان و به کارگیری اسلوب و روش های خاص خود برای اثرگذاری بر نخبگان و مردم ایران، رفرمی را رقم بزند که فکر می کرد هم عصرانش در انجام آن موفق نبوده اند. در مقاله حاضر با استفاده از چارچوب نظری دکترینولوژی و از منظر رویکرد دکترینال، رفرم سیاسی- فرهنگی مورد نظر ملکم خان مطالعه می شود تا به وسیله آن مشخص شود مدلی که یکی از مهمترین روشنفکران قبل از مشروطه برای تحقق اهداف خود، با ماهیت غربی و تحت لوای دین، دنبال می کرده است چگونه می تواند همچنان در مقاطع دیگر تاریخ تکرار شود. بررسی شخصیت و تاکتیک ها و استراتژی این شخص در زمینه های سیاسی و فرهنگی در عهد ناصری می تواند به عنوان آینه ای پیش روی همگان بویژه نخبگان جامعه علمی که متشکل از فرماندهان و افسران جنگ نرم می باشند قرار گیرد تا با بصیرت ماهیت اصلی این افراد را تشخیص دهند.
Mirza Malkom Khan is counted as one the most influential enlightened thinkers of Naseri era. His political thought was an integrated expression of the thoughts of Mostesharodoleh and Akhoundzadeh، two exponents of modernization، which he believed that these two thinkers، due to their extremist approaches، could not make their views much acceptable to the political elites and citizens of their time. He tried to correct methodological weakness embedded in the thoughts of the two later thinkers and by doing so expecting to bring about religious reformation necessary for the implementation of western model of modernization which Mostesharodoleh and Akhundzade and his contemporary thinkers tried to achieve but failed. Hence، in this article Malkom Khan's political-cultural doctrine at three levels of strategy، operational and technical are examined with the aim of understanding how he wanted، as one the enlightened personalities prior to the constitutional revolution، to bring about Islamic Protestantism and how his model of religious reformation could appear again and be applied by others in other historical periods.
Machine summary:
در مقاله حاضر با استفاده از چارچوب نظری دکترینولوژی و از منظر رویکرد دکترینال ، رفرم سیاسی- فرهنگی مورد نظر ملکم خان مطالعه میشود تا به وسیلۀ آن مشخص شود مدلی که یکی از مهمترین روشنفکران قبل از مشروطه برای تحقق اهداف خود، با ماهیت غربی و تحت لوای دین ، دنبال می کرده است چگونه می تواند همچنان در مقاطع دیگر تاریخ تکرار شود.
در این نوشتار سعی شده است با چهارچوب نظری دکترینولوژی و از منظر رویکرد دکترینال ، به رفرم سیاسی- اجتماعی ملکم خان ناظم الدوله نگریسته شود تا علاوه بر آموزش قاعده مندسازی در حوزه علوم سیاسی، مدلی از ساز و کار یکی از مهمترین روشنفکران قبل از مشروطه برای تحقق اهداف خود، با ماهیت غربی و تحت لوای دین ، ارائه دهد تا به عنوان الگویی پیش روی همگان بویژه نخبگان جامعه قرار گیرد و بتوانند به راحتی مصادیق امروزی آن را تشخیص دهند و در تحلیل خود از جریان ها دچار اشتباه نشوند.
ویژگی عمده این دکترین که آن را از سطوح دیگر دکترینال متمـایز مـیکنـد، میـزان بالای اجرایی بودن و توجه به جزئیات صحنه منازعه میباشد، مانند: «موشک ها، خودروهای زره 169 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ فصلنامه مطالعات سیاسی؛ سال چهارم ، شماره ١٣، پاییز ١٣٩٠ پوش ، مشخصات زمین عملیات ، مهارت نیروها در بکارگیری تسلیحات و استفاده بهینه از زمـین عملیات (در شرایط خاص هر برخورد با دشمن )» (لطفیان ، ١٣٨٧: ١٦-١٧) بنابراین اگر بخواهیم کاربرد این لایه دکترینال را به حوزه های دیگری چون دینی و سیاسـی تعمیم دهیم میتوان از آن به اقداماتی عینی تعبیر نمود که هدف خاصی را ذیل قاعده ای برای تحقق اهداف عملیاتی و به تبع اولی اهداف استراتژیکی دنبال میکند.
(
, 
, 
)
