Abstract:
فروچالهها حفرههایی هستند که در سطح زمینهای آهکی و یا دیگر سنگهای انحلالپذیر بوجود میآیند، تقریبا استوانهای و قیفی شکلاند و متوسط ابعاد آنها حدود سه متر است. عوامل طبیعی و انسانی مختلفی در ایجاد این پدیده نقش مؤثری دارند. فروچالهها که به آهستگی و به تدریج گسترش مییابند شاید همانند سیل و زلزله، خطرهای ناگهانی و فاجعه بار نداشته باشند، با این وجود به طور معمول خسارتهای ناشی از وقوع فروچالهها ترمیم ناپذیر، پرهزینه و مخرباند. شهرستان ابرکوه که در جنوب غرب استان یزد واقع شده، از جمله مناطقی است که با معضل فروچاله روبروست.در سالهای اخیر وقوع فروچاله در دو روستای فیض آباد و هوروک این شهرستان، خسارتهای چشمگیری به زمینهای کشاورزی و نیز تأسیسات منطقه وارد آورده است. در این پژوهش سعی شده تا با مطالعه و بررسی فروچالههای رخ داده در دو منطقهی شهرستان، به شناسایی نواحی مستعد وقوع فروچاله در سالهای آتی و نیز ارائهی پیشنهاداتی جهت کاهش خسارات ناشی از رخداد این پدیده پرداخته شود. جهت ارزیابی عوامل مؤثر در وقوع فروچالهها از سیسستم اطلاعات جغرافیایی(GIS) و جهت پیشبینی نواحی در معرض خطر وقوع فروچاله، از منطق فازی استفاده شد. جهت مدل سازی، 9 معیار به عنوان عوامل اصلی و تأثیر گذار در ایجاد فروچالههای منطقه در نظر گرفته شد که هرکدام از لایهها با استفاده از توابع عضویت فازی در سیستم اطلاعات جغرافیایی(GIS10)، فازی شدند. در نتیجهی این مدلسازی مشخص شد. به طور کلی حدود 32 درصد از منطقهی مورد مطالعه معادل 17 کیلومتر مربع، در معرض خطر بالای وقوع فروچاله قرار دارد که عمدتا نواحی مرکزی شهرستان را در بر میگیرد و نیز 13 در صد منطقه معادل 7 کیلومتر مربع پتانسیل کمتری جهت وقوع فروچاله دارند. فروچالهها حفرههایی هستتتند که در ستتطز زمین های آهکی و یا دیگر ستتنگ های انحللپذیر بوجود میآیند، تقریبا استتتوانهای و قیفی شتکل اند و متوستط ابااد آنها حدود سه متر است. عوامل طبیای و انسانی مختلفی در ایجاد این پدیده نقش مؤثری دارند. فروچالهها که به آهستتگی و به تدریج سستترم مییابند شاید همانند سیل و زلزله، خطرهای ناسهانی و فاجاه بار نداشته باشند، با این وجود به طور مامول خسارتهای ناشی از وقوع فروچالهها ترمیم ناپذیر، پرهزینه و مخرباند. شهرستان ابرکوه که در جنوب غرب استان یزد واقع شده، از جمله مناطقی استتت که با ماضتتل فروچاله روبروستتت.در ستتال های اخیر وقوع فروچاله در دو روستتتای فیآ آباد و هوروا این شتتهرستتتان، خستارتهای چشتمگیری به زمین های کشتاورزی و نیز تأسیسات منطقه وارد آورده است. در این پژوهش سای شده تا با مطالاه و بررسی فروچالههای رخ داده در دو منطقهی شتهرستتان، به شتناستایی نواحی مستاد وقوع فروچاله در سالهای آتی و نیز ارائهی پیشنهاداتی جهت کاهش خستتتارات ناشتتتی از رخداد این پدیده پرداخته شتتتود. جهت ارزیابی عوامل مؤثر در وقوع فروچالهها از ستتتیستتتستتتتم اطلعات جغرافیایی)GIS( و جهت پیشبینی نواحی در مارض خطر وقوع فروچاله، از منطق فازی استتفاده شتد. جهت مدل سازی، ٩ مایار به عنوان عوامل اصتلی و تأثیر سذار در ایجاد فروچالههای منطقه در نظر سرفته شتد که هرکدام از لیهها با استتفاده از توابع عضویت فازی در سیستم اطلعات جغرافیایی)GIS10(، فازی شتدند. در نتیجهی این مدلستازی مشتخش شد. به طور کلی حدود ٢٣ درصد از منطقهی مورد مطالاه ماادل ٧١ کیلومتر مربع، در مارض خطر بالی وقوع فروچاله قرار دارد که عمدتا نواحی مرکزی شتتهرستتتان را در بر میسیرد و نیز ٧٢ در صد منطقه ماادل ١ کیلومتر مربع پتانسیل کمتری جهت وقوع فروچاله دارند.
Machine summary:
"٨ صص: ٩١-٤٧ بررسی عوامل مؤثر در وقوع فروچالههای دشت ابرکوه و تهیهی نقشهی خطر نواحی مستعد بروز آن امیر کرم، استادیار ژئومورفولوژی، دانشگاه خوارزمی تهران، ایران پرویز ضیائیان، دانشیار ژئومورفولوژی، دانشگاه خوارزمی تهران، ایران نعیمه السادات محصل همدانی 1 ، کارشناس ارشد ژئومورفولوژی، دانشگاه خوارزمی تهران، ایران چکیده کلمات کلید: ٤-مقدمه فروچاله 2 ها سودالهای بستتتهای هستتتند که به صتتورت حفرههایی در ستتطز زمین های آهکی و دیگر ستتنگ های انحللپتذیر و یا آبرفتی بوجود میآیند و عموما رواناب از ستتتوراخ موجود در کف آنها به آبهای زیرزمینی میپیوند )رئیستتی، ١٨٣١: ١٨٠(.
با توجه به نقشه زمین شناسی منطقه، فروچالهها در این منطقه نیز در واحد کواترنر )Qt2( قرار سرفته استتتت که عمیقترین فروچاله دارای عمق ٥.
در این بررستی برای ورود و ذخیره سازی اطلعات جهت تحلیل و بررسی و نیز پهنهبندی خطر وقوع فروچاله در منطقهی مورد مطالاه، از ستیستتم اطلعات جغرافیایی)GIS( استفاده شد.
٣ فازی کد میزان حساسیت مساحت KM2 درصد مساحت ٧ بسیار کم ١ 72 ٣ کم ٧٠ 71 ٢ متوسط ٣١ 22 ١ زیاد ٧٧ 37 ٥ بسیار زیاد ٢ 77 بر استاس نقشتههای بدست آمده و بازدیدهای میدانی از منطقهی مورد مطالاه، این سونه برآورد شد که تأثیر عوامل انستتتانی نظیر احتداث بنتد، بهرهبرداری از چتاههای عمیق و نیمه عمیق در منطقه و بهرهبرداری بیش از حد از آب زیر زمینی که خود باعث افت عمق آب زیر زمینی میشتود، در ایجاد فروچالهها چشتمگیرتر است."