Abstract:
این مقاله تحلیلی از حرکت اجتماعی ـ فرهنگی در خلال دو قرن اول اسلام ارائه می دهد. به دلایلی تغییرات اندکی در ابتدای ظهور اسلام در ایران اتفاق افتاد و به طور طبیعی ، سلطة راه و روش و رسوم قبلی ، مدت زیادی ادامه یافت . در برخی موارد، شخصیت های والامقام و اشراف و دهقانان از زرتشت بریدند و به اسلام روی آوردند که این امر راه را برای تغییر دین اقشار پایین جامعه و تغییراتی در ساختار اجتماعی ایران فراهم آورد.
Machine summary:
"اما در منابع پهلوی و آثار دوران اسلامی که بیشتر بر خدای نامک های پهلوی و ترجمه های عربی آنها متکی هست ، برای اهمیت دادن به طبقه دهقانان ، اصل آنان به رویکرد یا ویکرت ، برادر هوشنگ باز می گردد، گرچه در بعضی روایت ها خود هوشنگ یا منوچهر را مبدع این طبقه دانسته اند، همان گونه که مبدع طبقات چهارگانه ایران جمشید شاه پیشدادی به شمار آمده است .
(طبری ، ج ٢، ص ١٢٢) دهقانان که در گذشته عهده دار جمع و جبایت خراج و به مثابه چرخ های ضروری و اساسی در دولت ساسانی بودند (کریستن سن ، ص ١٣٢) و از میزان درآمد منطقه ی خود بهتر از هر کس اطلاع داشتند، به طور عمده در دوره اقتدار اعراب مسلمان بر مناصب خود ابقا شدند و به صورت ممیزان و تحصیل داران مالیاتی نظام جدید درآمدند و شاید هم در مواردی به منظور خوش خدمتی نزد مسلمانان حتی به ارائه اخبار برای ایشان دست زدند.
خلاصه سخن اینکه طبقه دهقانان در عصر فتوحات اسلامی از لحاظ نحوه برخورد و مقابله و موضع گیری با فاتحان عرب به دو گروه تقسیم می شدند: ١ـ گروهی با صلح و بستن عهدنامه زمین های خود را حفظ کرده و مالیات اراضی خود را تحت عنوان خراج به فاتحان می پرداختند و نیز مبانی اعتقادی خود یعنی آئین زرتشت را نگه داشته بودند و جزء اهل ذمه به شمار می آمدند و جزیه اهل کتاب را به دستگاه خلافت می دادند."