Abstract:
با وجود جایگاه ویژه آثار هنری در نظام فعلی کپی رایت به عنوان یکی از دو موضوع اصلی این نظام و بر خلاف رویه جاری بسیاری از کشورهای دارای نظام فهرست باز مانند فرانسه، که قلمرو حمایت را به هرگونه مصداق اثر هنری توسعه داده اند، قانون گذاران دارای نظام فهرست فراگیر و بسته از جمله قانون انگلستان و ظاهر قانون فعلی کپی رایت ایران، حمایت را تنها محدود به آثاری در هنر کرده اند که از سوی قانون گذار تصریح شده باشد. از این رو شناسایی انواع دسته بندی ها و مصادیق آثار هنری مذکور در قوانین کشورها، بسیار بااهمیت است. به ویژه از این جهت که قانون گذار در این دسته بندی ها، الزاما از طبقه بندی های رایج در مکاتب رایج در مکاتب هنری معاصر پیروی نکرده که حمایت قانون گذار از آثار هنری نوپیدا را با مشکلاتی مواجه ساخته است. از سوی دیگر انطباق اصل «تفکیک بین ایده و بیان آن» و نیز شرایط شکلی و ماهوی حمایت از آثار فکری در نظام کپی رایت بر برخی از آثار هنری معاصر، همچون شرط شکلی «تثبیت اثر و دوام آن» و نیز شرط ماهوی «اصالت اثر». با چالش هایی مواجه شده که نیازمند بررسی های عمیق حقوقی است. هدف از این مقاله بیان چالش های یاد شده و احیانا ارائه راه حل های پیشنهادی است. این امر به ویژه برای نظام فعلی کپی رایت ایران که در شرایط حاضر و با بازنگری همه جانبه در قانون فعلی کپی رایت در حال پوست اندازی اساسی است، از اهمیت بالایی برخوردار است. امید می رود این پژوهش توانسته باشد به سهم خود، گامی هر چند کوچک جهت اصلاح قوانین مالکیت فکری ایران با هدف حمایت هر چه بیشتر از آثار هنری برداشته باشد تا زمینه شکوفایی استعدادهای هنری جوانان کشور بیش از پیش فراهم آید.
Machine summary:
"اما به نظر میرسد وجـود برخـی اصول مسلم مانند اصل تفکیک ایده از بیان ، وجود پاره ای شرایط شکلی نظیر شرط تثبیـت فیزیکی اثر، شرط دوام آن و نیز وجود مهم ترین شرط ماهوی حمایت ، یعنی شرط اصـالت اثر در نظام فعلی کپیرایت از یک سو و فقدان ضـابطه ای عـام بـرای حمایـت از هرگونـه مصداق اثر هنری به معنای عرفی آن و بسته بودن فهرست ارائـه شـده از آثـار هنـری در قوانین برخی کشورها همچون قانون انگلیس از سوی دیگـر، مـانع حمایـت از بـسیاری از خلاقیت های هنری به ویژه دسته بزرگی از انواع هنرهای معاصر در قانون شـده اسـت .
در حقوق ایران ماده ٢ «قانون حمایت حقوق مؤلفان و مصنفان و هنرمنـدان » (قـانون فعلی که از این پس به اختصار «قانون [فعلی] کپیرایت ایران » یـا «قـانون ١٣٤٨» نامیـده میشود) فهرستی از آثار ادبی و هنری مورد حمایت این قانون را ارائه کرده کـه بـه خـاطر مشخص نبودن بسته و حصری بودن یا باز و تمثیلی بودن لیست ، به ویژه با لحاظ ماده یک این قانون که ضابطه کلیتری را برای انواع آثار مورد حمایت بیان کرده ، دارای ابهام اسـت ؛ بنابراین چنان چه در تفسیری مضیق از قانون ، لیست یادشده را بسته و حصری بدانیم ، همان مشکلات موجود در قانون انگلستان و دیگر قوانین مشابه نیز در مورد ایـن قـانون جـاری است ، اما اگر به ملاحظه ماده یک قانون ، فهرسـت مزبـور را ماننـد قـانون فرانـسه ، بـاز و غیرحصری بدانیم ، امکان حمایت قانون از هنرهای معاصر از ایـن لحـاظ بـا مـانع مهمـی برخورد نخواهد کرد."