Abstract:
شمایل ها در ادوار مختلف به شکل های متفاوتی ظاهر شده اند. تا پیش از دوره ی صفوی، نگارگران چهره ی پیامبر و ائمه را به وضوح به تصویر درآورده اند ولی در عصر صفوی، شمایل های ایشان را همراه با نقاب به تصویر کشیدند. پرسش اصلی این نوشتار آن است که آیا فقه موجب شده تا هنرمندان دست به اضافه کردن عنصر پوشیه به نگاره های خود بزنند یا نه. هدف از این پژوهش بررسی دقیق میزان تاثیرگذاری فقه در این رابطه است. نتیجه ی بررسی نشان می دهد که فقه هیچ تاثیری در این اتفاق نداشته است. روش تحقیق این نوشتار تحلیلی-توصیفی و ابزار گردآوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای است.
Machine summary:
"به منظور راستیآزمایی فرضیه و دیدگاه های فوق مـیبایـست ابتـدا آن را از دو جنبـه مورد بررسی قرار داد: الف ) آیا فرع فقهی مستقلی به عنوان حرمت کشیدن تصویر اولیای الهـی در کتـب فقهـا مطرح شده است ؟ ب ) آیا فقهای عصر صفوی به منع تـصویرگری چهـره ، اعـم از شـمایل و غیرشـمایل ، دستور داده بودند و همین امر موجب بیمیلی نگارگران نسبت به چهره نمایی شمایل ها شده است ؟ با مراجعه به متون فقهی معلوم میشود که اساسا فرع مستقلی در رابطه با خصوص منـع شمایل مطرح نشده است تا در ضمن آن مسئله ی اجماع در کار باشد.
برای روشن شدن درستی یا نادرستی فرضیه ی فوق باید آن را از دو جنبه مورد بررسـی قرار داد: الف ) در عصر صفوی تعزیه به چه شکل وجود داشته است ؟ به عبارت دیگر، آیا پیش تر یا هم زمان با عصر شاه تهماسب مسئله ی استفاده از نقاب برای امام خوان مطرح شده بوده ؟ ب ) با فرض اثبات پرسش اول ، آیا فقها نسبت به تعزیه ی بدون پوشیه فتوای به حرمت داده اند؟ در پاسخ به پرسش نخست باید اذعان داشت که پژوهشگران عرصـه ی تعزیـه بـر ایـن باورند که بنابر مدارک تاریخی و گزارش های سفرنامه ها، تعزیه از اواخر عهد صفویه شـکل گرفته و تقریبا به صورت کامل از زمان زندیان در ایران رایج شده است ."