Abstract:
این مقاله با روش های توصیفی و مقایسه ای به بررسی دیدگاه های عینالقضات دربارة زبان رایج
» زبان رایج « پرداخته است. این مقاله نشان میدهد عینالقضات ضمن آثارش از توجه به مسائل
برکنار نمیماند. او نه تنها در باب مسائل ساختاری زبان با رویکردهای زبانشناسی عمومی،
آواشناسی، واج شناسی، معناشناسی و کاربردشناسی، بلکه هم چنین در باب مسائل دانشهای
میانرشتهای زبان، مانند روانشناسی زبان، جامعه شناسی زبان و حتی عصب شناسی زبان به
اظهار نظر پرداخته است.
Machine summary:
"عین القضات با اشاره به اینکه «ایراد زبان را کیفیتی هست که کتابت را نتواند بود» (عین القضات همدانی، ١٣٦٢: ج ٢/ ص ٣١١)، نقش وجه گفتاری زبان را در فهم آن مهم میشمارد و مینویسد: «بدان ای دوست که بسیار سخن بود که از اقاویل فهم توان کرد به وقت نطق ، و اگر در جایی نویسند، آن ، مفهوم نگردد هرگز از آن » و برای توضیح این مطلب ، تفاوت معنای جمله «هرچه خواهی، کن !» در دو حالت غضب و رضا را نمونه میآورد و میافزاید: «و این چون بشنوند، فرق در میان هر دو مفهوم بود؛ اما چون بنویسند، آن فرق نتوان نوشت » (همان : ص ٣٠٣ و ٣٠٤).
او در جایی از «واسطۀ هوا» سخن میگوید «که حمال آواز است » (عین القضات همدانی، ١٣٦٢: ج ١/ ص ٢٥٩) و در جایی دیگر از نیاز زبان به اندامهای گفتار پرده برمیدارد (همان : ص ١٤٥) و باز در جایی دیگر، اجمالا وارد بحث مخارج حروف میشود و به کیفیت تولید برخی آواهای گفتار اشاره میکند: «تا آدمی را زبان و حنجره و حنک ١٣ نباشد، خود در نطق نیاید و چون "دال "، هم آن گاه در وجود آید که سر دندانهای زیرین آدمی بر زبانش نهاده شود؛ اما بر میان زبانش باید، نه بر سر زبان که اگر بر سر زبان بود دندانها، "تا" در وجود آید و هم چنین ، هر حرفی را مخرجی دیگر به کار آید و علم مخارج حروف ، علمی دراز است و در آن عجایب صنیع ایزدی است که هر کس نداند و در شرح آن ، اطنابی باید دراز و ذلک تقدیر العزیز العلیم » (همان ، ١٣٧٧: ج ٣/ ص ٣٠٩)."