Abstract:
ارتباط میان برنامۀ جامع اقدام مشترک و قطعنامۀ الزامآور 2231 شورای امنیت نشان میدهد که برجام موافقتنامۀ نزاکتی بینالمللی است. اگر برجام موافقتنامۀ نزاکتی بینالمللی دانسته شود برای پاسخ به این پرسش که ارتباط این سند 167 صفحهای با قطعنامۀ 2231 شورای امنیت سازمان ملل متحد چیست؟ تحلیل این قطعنامه را میطلبد. لحن قطعنامۀ یادشده نهتنها تهدیدآمیز نیست، بلکه نشانگر رابطهای مطلوب فیمابین طرفین است. در این قطعنامه، بر خلاف دیگر قطعنامههای فصل هفتم در ابتدای متن قطعنامه اشاره به فصل هفت دیده نمیشود. رویۀ غالب شورای امنیت اینگونه است که وقتی در نظر دارد ذیل فصل هفتم منشور ملل متحد قطعنامهای صادر کند در همان مقدمۀ سند اعلام میکند که تمامی این قطعنامه در چارچوب فصل هفتم منشور ملل متحد صادر شده است. بهتازگی چندین آزمایش موشکی از سوی ایران شکل گرفته که دیدگاههای متفاوتی را درخصوص نحوۀ تفسیر پیوست دوم قطعنامه به وجود آورده یا به عبارت بهتر، رابطۀ بین قطعنامه با برجام را برجسته کرده است. در این نوشتار درخصوص رابطۀ بین قطعنامۀ 2231 شورای امنیت و برجام مداقه شده است و تأکید میشود با اینکه برجام به طور کامل ضمیمۀ قطعنامه شده است و به نظر میرسد تأیید قطعنامه، تأیید برجام است، اما برجام و قطعنامه دو سند مجزا هستند و تأیید برجام الزاماً به معنای تأیید قطعنامه نیست. برجام و قطعنامۀ شورای امنیت دارای ماهیت مجزا و در عین حال مرتبط و تأثیرگذار در یکدیگرند. درنهایت اینکه به تجویز مادۀ 103 منشور ملل متحد در صورت وجود تعارض تعهدات بین موافقتنامههای بینالمللی و تعهدات ناشی از منشور از جمله تعهدات ناشی از قطعنامههای شورای امنیت، تعهدات دستۀ دوم برتری دارند.
Considering the JCPOA as a gentlemen agreement، this article aims to analyze United Nations Security Council Resolution 2231 (2015)، endorsing the comprehensive solution to the Iranian nuclear issue reached in Vienna on 14 July 2015. Therefore، the non-binding nature of the JCPOA demands an analysis of the relationship between this document and the Resolution. Unlike Chapter VII resolutions of the SC، the language of the 2231 Resolution is soft and there is no mentioning of Chapter VII therein. The practice of the Council demonstrates that when it issues a chapter VII resolution، the Council expressly would state that its resolution is in accordance with Chapter VII. Iran has recently conducted some missile testes raising different views as to annex two to the Resolution، i.e.، it has highlighted the connection between the Resolution and the JCPOA. Despite the fact that the JCPOA is annexed to the Resolution، they constitute two different instruments. While the approval of the Resolution means approval of the JCPOA، the reverse is not true. Finally، under Article 103 of the UN Charter، in case of conflict between obligations of States under the Charter with those of other international agreements، the former shall prevail.
Machine summary:
طـرف مقابل ایران از فضای آرمان گرایی سال های گذشته دربارة حقوق هسته ای فاصله گرفتـه اسـت و از سوی دیگر، مقامات کشورمان صرف نظر از قانونی و اجباریبودن قطعنامه های شورای امنیـت به تعامل با کشورهای ١+٥ پرداختند و همان طور کـه رئـیس جمهـور کشـورمان در هفتـادمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد (١٣٩٥/٧/١) اشاره کردند: «در همه جـا، کشـورمان از ظرفیت حقوق بین الملل استفاده نمود».
بنـابراین ، مـی تـوان بـر ایـن نظـر بـود کـه فـرض تدوین کنندگان این بند از قطعنامه و همین طور بندهای ٣٦ و ٣٧ برجام آن بوده است که لایـۀ سوم مکانیسم حل اختلاف را به ١٠ سال محدود کنند، زیرا کاملا غیرمنطقی خواهد بود کـه از سویی اعلام شود که ایران ١٠ سال پس از ایفای تعهـدات مقـرر بـه موجـب برجـام از شـورای امنیت خارج خواهد شد، اما از سوی دیگر، همچنان مکانیسم حل اختلاف برجام شـامل امکـان بازگشت پذیری قطعنامه های تحریمی شورای امنیت را به بعـد از ١٠ سـال تسـری دهـیم ، زیـرا ترجمۀ بند ٢٦ پیوست ٥ برجام چنین اشعار میدارد: «خاتمه هایی که در ایـن پیوسـت شـمارة پنج تشریح شده است ، فارغ از سایر تعهدات برجام است که ورای چنـین تـاریخ هـای خاتمـه ای ادامه خواهند یافت ».
البته براساس رویۀ بین المللی در حال شکل گیری، با توجـه بـه تجـویز مـادة ١٠٣ منشور ملل متحد در صورت وجود تعارض تعهدات بین موافقت نامه های بـین المللـی و تعهـدات ناشی از منشور از جمله تعهدات ناشی از قطعنامه های شورای امنیت ، تعهدات دستۀ دوم برتری دارنـد (سـادات میـدانی، ١٣٩٥: ٢٥١) و نتیجـۀ ایـن بحـث آن اسـت کـه در صـورت تعـارض موافقت نامۀ برجام با قطعنامۀ ٢٢٣١ شورای امنیت ، این قطعنامه دارای اولویت است .