Abstract:
در سال 2002 میلادی، سازمانی در عراق پایهگذاری شد که بعدها داعش نام گرفت. این گروه غیردولتی، با کنترل بخش قابلتوجهی از قلمرو سرزمینیِ کشورهای سوریه و عراق، اقدام به عملیات تروریستی گستردهای کرد. داعش که ماهیتاً گروهی تروریستی است برای رسیدن به اهداف خود از شیوههای تروریستی استفاده میکند. اقدامات داعش در عراق و سوریه از آن دسته اقدامات تروریستی موردی و پراکنده نیست که بتوان از طریق روشهای مسالمتآمیز و راهکارهای قضاییِ مندرج در معاهدات ضد تروریسم، با آن مقابله نمود. با توجه به تعریف مندرج در ماده (2) 1 پروتکل دوم مصوب 1977، وضعیت سوریه و عراق تا پیش از پایان فعالیت داعش، در دسته مخاصمات مسلحانه غیر بینالمللی قرار میگرفته و لذا تحت حاکمیت قواعد حقوق بشردوستانهی مندرج در ماده 3 مشترک کنوانسیونهای ژنو 1949 و پروتکل دوم آن میباشد. تروریسم، اصول اساسی و بنیادین بشریت که در حقوق بشردوستانه پیشبینی شده است را نقض میکند. به همین دلیل در ماده 3 مشترک، ارتکاب رفتارهایی منع گردیده است که از مصادیق تروریسم محسوب میگردد. علاوه بر این، بند 2 ماده 4 پروتکل دوم صریحاً اعمال تروریستی را در مخاصمات مسلحانهی غیر بینالمللی منع میکند. طرفین درگیری، مکلف به رعایت حقوق بشردوستانهی مقرر در کنوانسیونهای ژنو و پروتکل الحاقی به آن هستند. با این حال، رفتارهای غیر انسانی و خلاف شئون بشریِ ارتکابی توسط داعش در سوریه و عراق، بهروشنی، نقض حقوق بشردوستانه توسط این گروه تروریستی را نشان میدهد. علاوه بر این، داعش که مدعی دولت اسلامی و اجرای قوانین اسلامی در دارالخلافهی عراق و شام است مرتکب اعمالی گردیده است که با هنجارها و قواعد اسلامی مطابقت ندارد.
Machine summary:
با توجه بـه تعریـف منـدرج در مـاده (٢) ١ پروتکل دوم مصوب ١٩٧٧، وضعیت سوریه و عراق تا پیش از پایـان فعالیـت داعـش ، در دسته مخاصمات مسلحانه غیر بین الم لی قرار میگرفته و لذا تحت حاکمیـت قواعـد حقوق بشردوستانه ی مندرج در ماده ٣ مشترک کنوانسیون های ژنو ١٩٤٩ و پروتکـل دوم آن مــیباشــد.
در چنـین شرایطی باید دید نظام حقوقی حاکم بر این وضـعیت چیسـت ؟ آیـا مخاصـمه ی ایجادشـده ، مشمول قواعد حقوق بشردوستانه می گردد یا این که سازوکار جداگانـه ای بـرای مواجهـه بـا این مولود افراط گرایی مورد نیاز است ؟ در ایـن پـژوهش تـلاش شـده اسـت ضـمن تبیـین مفهـوم تروریسـم ، قواعـد حـاکم بـر مخاصمات مسلحانه میان دولت های سوریه و عراق از یـک سـو و گـروه هـای غیردولتـی از سوی دیگر، از منظر حقوق بشردوستانه بین المللی و حقوق اسلام ، بررسی و تحلیل شود.
(٢٠ :٢٠٠٣ ,ICRC Report) این دیدگاه بر اساس ماده ٣ مشترک کنوانسیون هـای ژنـو، پروتکـل دوم الحـاقی و نیـز رویۀ قضایی بین المللی راجع بـه مخاصـمات مسـلحانه ی غیـر بـین المللـی قابـل دفـاع اسـت .
زمانی که یک گروه نظامی ، در قلمرو سرزمینی یک دولـت وارد مخاصـمه بـا آن دولـت می شود، وضعیت «مخاصمه مسلحانه غیر بین المللی » ایجـاد مـی شـود؛ وضـعیتی کـه قواعـدی متفاوت با قواعد حاکم بر مخاصمات مسلحانه بین المللی بر آن حـاکم خواهـد بـود؛ کـه ایـن ناشی از ماده (٣) مشترک کنوانسیون های ژنو، پروتکل دوم الحـاقی و نیـز عـرف بـین المللـی است .