Abstract:
ابوالقاسم زهراوی پزشک، داروساز و جرّاح بزرگ اسلامی، یکی از پزشکان مسلمان است که در اثر پزشکی خود ـ التصریف لمن عجز عن التالیف ـ به حوزه دندانپزشکی نیز پرداخته است. نوشتار پیشرو تلاش دارد به روش توصیفی ـ تحلیلی، دیدگاه و دستاوردهای زهراوی در حوزه دندانپزشکی را با تکیه به دستنوشته وی، مورد بررسی و مطالعه قرار دهد تا از این رهگذر سهم و نقش وی در گسترش و تکامل دانش دندانپزشکی، تبیین گردد. یافتهها حاکی است که زهراوی، پیشگیری را بر درمان مقدّم میدانسته و توصیههایی برای حفظ بهداشت عمومی دهان و دندان داشته است. وی با تشریح بافت، عصب و استخوان دندان، شناخت و تشخیص علایم بیماری، شناسایی علّت و درمان بیماریها و معرفّی داروهای مفید، در پیشرفت دانش دندانپزشکی سهمی بسزا داشته است. در حوزه طبّ عملی نیز با بهرهگیری از برخی ابزارها و شیوههای طبابت، دست به ابداعاتی زد که پیش از آن در میان پزشکان سابقه نداشته است. علاوه بر درمان بیماری، زهراوی به جنبه زیباشناختی دندانها نیز توجّه داشته است.
Machine summary:
دستنوشته شاهکار زهراوی در پزشکی التصریف لمن عجز عن التألیف نام دارد که در سی مقاله تالیف شده است که بیست و نه باب آن درباره شناسایی و معرفی انواع بیماریها، شیوه مداوای آنها و شناخت داروهاست.
علاوه بر آن، زهراوی از این وسیله برای بیرون آوردن ریشه دندان نیز استفاده میکرده است.
گرچه در شیوه پزشکی وی ترمیم دندان فاسد و مداوای آن بر جنبه زیباییشناختی مقدم بوده است، اما با وجود این، زهراوی به زیباسازی دندانها نیز توجه داشته و به این مطلب اشاره کرده است.
685 ق) گرچه بخشی از دستنوشته خود را به علم جراحی اختصاص داده است و در تألیف کتابش ـ الجراحه ـ از التصریف زهراوی بهره برده است؛ اما با تکیه بر کتاب خود، برای درمان عضو شکسته از ابزار و تجهیزات جراحی استفاده نکرده است.
زهراوی خود یادآوری کرده است آگاهیهایش را به سبب تجربه و توجه به علم پزشکی کسب کرده است، زهراوی، الجراحه: المقالة الثلاثون من التصریف لمن عجز عن التألیف، ص 78.
. (همو، التصریف لمن عجز عن التألیف، ص 464) نتیجه زهراوی در حوزه دندانپزشکی به عنوان یکی از شاخههای پزشکی، مهارت و تخصص داشته است و در حوزه تمدن اسلامی میتوان از او به عنوان دندانپزشک هم یاد کرد.
علاوه بر این از زهراوی میتوان به عنوان نخستین پزشک مسلمان یاد کرد که دندان را جراحی کرده است و برخی از ابزارهایی که مورد استفاده قرار میداده است، برای نخستینبار، توسط خود وی ابداع شده بودند.