Abstract:
واژه غیب و مشتقات آن شصت بار در قرآن کریم استعمال شده است. در بسیاری از این موارد خداوند منحصراً مالک غیب یا عالم به غیب به شمار آمده است. باید توجه داشت که از غیب در همه این موارد ممکن است مفهوم واحدی اراده شده باشد و اشاره به مصادیق واحدی بکند؛ همانگونه که ممکن است مفاهیم متعدد و مصادیق مختلفی از آن مد نظر باشد. روشن است که فهم معنی یا معانی و کاربردهای غیب در قرآن میتواند در تفسیر و درک معنای بسیاری از آیات راهگشا بوده، ما را با معارف قرآن هر چه بیشتر آشنا کند. افزون بر آن در مباحث علم غیب اولیای الهی نیز مثمر ثمر خواهد بود. این مقاله در پی بررسی این مسأله است که غیب در قرآن در چه مفاهیمی استعمال شده و چه مصادیقی از آن اراده شده است. این امر با نگاهی تحلیلی و انتقادی صورت میگیرد و تأکید اصلی بر تفسیر «المیزان» است.
Machine summary:
کما اينکه مقصود از کلمه «والشـهادة » هـم بـه قرينـه کلمـه «الغيب » آن چيزي است که به وسيله چشم ظاهري انسان و هر صـاحب چشـم ديگـري مشاهده شود؛ و چون کليه موجودات ارضي و سمائي غير از اين دو نوع نيستند لذا معني اين آيه چنين ميشود که خدا به کليه موجودات علم دارد، و چيـزي نيسـت کـه از علـم خدا خارج باشد»(نجفي خميني، ١٣٩٨ق ، ج ٨: ٢٤٥).
٢. کاربرد غيب با ملاک عدم ادراک ذهني(عدم علم ) شايد بتوان گفت علامه غير از مورد اولي که در بالا عنوان شد در بقيه موارد استعمال غيب در قرآن را با اين ملاک مورد توجه قرار مـيدهـد، و معتقـد اسـت تفـاوت غيـب و شهادت در احاطه علمي و عدم آن به اشياء است .
حتي در مورد غيب و شهادت هـم کـه مفسران ديگر به اعتبار ادراک حسي تقسيم بندي کردند علامه بـه اعتبـار ادراک ذهنـي ٣٨ /فصلنامه مطالعات قرآني، سال نهم ، شماره ٣٤، تابستان ١٣٩٧ اين تقسيم بندي را تفسير ميکند.
براي اين منظور ابتدا بايد اثبات شود که آيا چنين اشيايي وجود دارند و بعد بررسي شود که آيا غيب در قـرآن بـراي اشـاره بـه ايـن ٤٢ /فصلنامه مطالعات قرآني، سال نهم ، شماره ٣٤، تابستان ١٣٩٧ اشياء به کار رفته است يا نه .
با توجه به اينکه انسان موجودي محدود است ، نميتوانـد علـم مفهوم شناسي غيب در قرآن با تکيه بر آراء علامه طباطبايي /٤٣ به امور نامحدود، نامقدر و غير متعين داشته باشد؛ به همين دليل است که به اين ها غيب و مخزون گفته شده است ؛ زيرا از دسترس علمي موجودات ديگـري مثـل انسـان خـارج هستند.