Abstract:
یکی از قواعد آمره مطرح در حقوق بیمهعمر، وجود نفع قابل بیمه است. این امر با نظم عمومی در ارتباط است و در صورتی که بدون وجود چنین نفعی، بیمه عمر اخذ شود، امکان بروز مخاطره اخلاقی و ایراد عمدی صدماتی به جان و مال دیگران وجود خواهد داشت؛ بنابراین، ضروری است که نفع قابل بیمه احراز شود و معیارهایی برای شناخت آن تعیین شود. از این رو، دو معیار نفع معنوی و اقتصادی ارائه شده است. در معیار نفع معنوی اشاره شده است که هر شخصی به دلیل وجود رابطهای عاطفی و مبتنی بر عشق و محبت، در زندگی خود، همسر، والدین، فرزندان و سایر اعضای خانوادهاش، نفع قابل بیمه دارد. معیار نفع اقتصادی هم اشاره دارد که گاهی به دلیل رابطه مالی میان دو شخص، حیات شریک تجاری، کارکنان کلیدی یک شرکت و شخص بدهکار، بهعنوان نفعی قابل بیمه شناخته میشود و اجازه اخذ بیمه عمر در آن خصوص داده میشود. لذا باید از رهگذر مطالعه پروندههای حقوقی مطرح در حوزه کامنلا، به ظرافتهای موجود در بحث نفع قابل بیمه پی برد. مقاله حاضر به تحلیل این ظرافتها و دقتنظرهای حقوقی خواهد پرداخت.
Machine summary:
این امر با نظم عمومی در ارتباط است و در صورتی که بدون وجود چنین نفعی، بیمۀ عمر اخذ شود، امکان بروز مخاطرة اخلاقی و ایراد عمدی صدماتی به جان و مال دیگران وجود خواهد داشت ؛ بنابراین ، ضروری است که نفع قابل بیمه احراز شود و معیارهایی برای شناخت آن تعیین شود.
اما این مخاطرة اخلاقی زمانی محدود میشد که رابطۀ اقتصادی و بعضاً معنوی و عاطفی میان ذینفع قرارداد بیمه با مال یا حیات در معرض خطر وجود داشته باشد که همین امر، زمینۀ شکل گیری مفهوم نفع قابل بیمه را فراهم میآورد؛ مفهومی که بسیاری از نظامهای حقوقی بدان توجه داشته اند و در مقررات بیمه ای خود آن را لحاظ ١.
ممکن است این سؤال ذهن خواننده را مشغول کند که با وجود اصل جبران خسارت ( Principle of Indemnity) دیگر نظام حقوقی چه نیازی به وجود اصل نفع قابل بیمه دارد؟ پاسخ آن است که گذشته از مواردی که بیمه گذاران با حیله و مانورهای متقلبانه خود را ذینفع قلمداد کرده اند، کارکرد اصل غرامت با اصل نفع قابل بیمه دو تفاوت عمده دارد: نخست اینکه برخلاف اصل جبران خسارت که تنها در بیمه های جبرانی اعمال میشود، اصل لزوم وجود نفع قابل بیمه در همۀ انواع قراردادهای بیمه باید وجود داشته باشد؛ دوم آنکه ، اصل جبران خسارت هیچ نقشی در انعقاد قرارداد بیمه ندارد و تنها در لحظۀ اجرای تعهد بیمه ای در بیمه های دارای خاصیت جبرانی، برای تعیین ضرر واقعی واردشده به بیمه گذار و مقابله با افزایش ناروای دارایی او عمل میکند؛ در حالی که نفع قابل بیمه بایستی در هنگام عقد وجود داشته باشد.