Abstract:
این نوشتار به تصحیح رسالهای در تفسیر سورهی مبارکهی کوثر، تالیف رشیدالدین فضل الله همدانی (د. 718ق)، وزیر حکیم فارسی زبان و مشهور دورهی ایلخانیان، میپردازد. برخی گزارههای صریح شیعی در عبارات رشیدالدین، موید این مطلب است که شاید رسالهای که اینجا تصحیح شده، چند صباح، پس از تغییر مذهب الجایتو (د. 716ق) به شیعه، نوشته شده باشد (زمستان 709ق). بهکارگیری عبارت «الائمّة المعصومین(ع)» یکی از این گزارهها است. رشیدالدین، در این اثر، بعد از پاسخ به چند پرسش، نتیجهگیری میکند، برای اینکه امام علی(ع) پدر ذرّیهی پیامبر(ص) از طریق فاطمه(س) باشد، به همین دلیل، (وی به عنوان همسر فاطمه(س)) انتخاب شد؛ طبق نگاه او این انتخاب بدین علّت بود که عدل اقتضا میکند، فردی که از همهی جوانب نزدیکتر به پیامبر(ص) بوده باشد، باید این افتخار نصیب او گردد و رشیدالدین بر این باور است که طبق شواهد قرآن و حدیثی، آن فرد علی(ع) بود. این اثر، دوازدهمین رساله از 19 رسالهی موجود در کتاب التوضیحات اوست که در ضمن مجموعه آثارش، با نام المجموعة الرشیدیة، گردآوری شده است. وی در این مجموعه، طیّ هشت رساله، با محوریت تفسیر آیات قرآنی و در یک مورد نیز در تفسیر روایتی نبوی(ص)، پرداخته است. این رسالهها مانند سایر آثار رشیدالدین فضل الله، اطلاعات دست اولی را درباره زمان وی در دسترس ما قرار میدهند؛ امّا متاسّفانه برخی از آنها، هنوز تصحیح یا مطالعه نشدهاند. لذا نسخهای که این تصحیح بر آن مبتنی است، مجموعهی رشیدیه (شمارهی 2324) میباشد که نسخهای از مجموعه آثار رشیدالدین جامع التصانیف الرشیدیة، در پاریس، به شمار میرود.
Machine summary:
[2] الحمد لله علی سبوغ نعمه الباطنة والظاهرة والصلاة والسلام علی سیدنا محمد وعترته الطاهرة [علیهم السلام]؛ [3] أما بعد، فإنه لما برزت الأوامر النافذة السلطانیة ـ لا زالت نافذة فی مشارق الأرض ومغاربها ـ إلی العبد الضعیف فضل الله بن أبیالخیر بن عالی المشتهر برشید الطبیب ـ سدد الله أقواله وختم بالعمل الصالح أعماله ـ بأن یشرع فی جمع تاریخ الترک مرتبا مضبوطا ویؤلف باسم سلطان الإسلام ـ أعلی الله شأنه ـ کتابا یشتمل علی تواریخ جمیع طوائف العالم ولم یکن لهذا الضعیف من الاستعداد إلا القلیل وکانت الموانع موجودة والشواغل متوفرة غیر أنی لم أجد بدا من المطاوعة والمبادرة إلی ذلک والمتابعة، فاستخرت الله تعالی وسألته التوفیق والإعانة فیما أمرت به وشرعت حینئذ فی ذلک وألفت کتاب جامع التواریخ وأودعته شعب قبائل الترک بعد أن ضبطتها وأتیت بها علی وجه لم یتیسر لغیری الإتیان بمثله لا فی زماننا هذا ولا فیما تقدم؛ ورتبته ترتیبا یقرب من الفهم ولم أعذر نفسی ولا سامحتها فی التأخر عن بذل المجهود والإتیان بالمقدور فیما أمرت به من تنقیح شعب الأنبیاء والأولیاء وخصوصا ما یتعلق بخاتم النبیین ـ صلوات الله علیه ـ من ذلک وکذا شعب السلاطین والملوک وأمراء العرب والعجم وأصناف الأمم وإیضاح أنسابهم وافتتحته من لدن آدم ـ علیه السلام ـ إلی منتهی خلافة بنی العباس ـ رحمهم الله تعالی ـ وضمنته ذکر قبائل الناس وشعوبهم علی اختلاف أحوالهما وتفاوت طبقاتها وطالعت ما کان متفرقا فی الکتب وما ذکره کل مورخ ونسابة فوجدته(<FootNote No="210" Text=" نسخهی k: فوجدوه.
النجدی، مسائل لخصها محمد بن عبدالوهاب، ج1، ص154) نیز صرفا برای اینکه از مقتدای خویش، ابن تیمیه، پیروی محض کرده باشد، او نیز حدیث غدیر را زیر سؤال میبرد!"/>) وقال ـ علیه الصلاة والسلام ـ فی یوم آخر: &amp;lt;معاشر الناس ذریة کل نبی من صلبه وذریتی من صلب علی&amp;gt;؛(<FootNote No="252" Text=" الطبرانی، المعجم الکبیر، ج3، ص35.