Abstract:
فضائل فاطمة الزّهراءعلیها السلام، عنوان رسالهای کمبرگ، امّا ارزشمند و پربهاست، که اینک به تقریب، ده قرن و نیم، از زمان تدوین آن میگذرد؛ این رساله که از بن، در شمار متون حدیثی، قرار دارد، در شمار ریختههای قلمی محدّث سترگ خراسان، حاکم نیشابوری (د. 405ق) است. وی در این رساله حدود 230 حدیث، مشتمل بر شمّهای از احادیث مناقب فاطمه سیّدة نساء العالمین سلام الله علیها را، باز نموده است. مهمترین سند حاکم در این کتاب، روایاتی است که از مشایخ خود دریافته، امّا گاه به نقل از منابع مکتوب نیز میپردازد. این دستنویس گرانسنگ و گویا منحصربفرد در سال 588ق استنساخ شده است و اینک در ضمن مجموعهای، به شماره 55 HK. 950 در کتابخانهی عمومی 19 می (کتابخانه غازی سابق) در شهر صامسون ـ ترکیه، نگهداری میگردد. نوشتار حاضر، خلاصهای از مقالهای نسبتا تفصیلی در معرّفی این رسالهی پرارج است که اینک به عنوان پیش درآمد چاپ نسخه برگردان (فاکسیمیله) این رساله، در این دفتر عرضه میشود.
Machine summary:
این رساله که از بن در شمار متون علوم حدیث، زان پس در شاخهی فضائل نامهها، و سرانجام در دستهی فضائل نامههای شخصمحور قرار دارد، در شمار ریختههای قلمی محدث و تراجمنگار بزرگ خراسان، حاکم نیشابوری است؛ که اهمیت برخی دیگر از آثار او، همچون المستدرک علی الصحیحین و کتاب تاریخ النیسابور، غبار نسیان را بر چهرهی این رساله لطیف، نشانیده است؛ سرنوشتی که در مقایسه با حدیثنامههای کلان برخی از محدثان نامور روزگار، دامنگیر آثار کوتاه آنان شده است؛ و از همین روست که امروزه تنها از نام شماری از آثار نه چندان بزرگ، محدثانی همچون شیخنا الأقدم الکلینی، و محمد بن اسماعیل البخاری، آگاهی داریم، اما هیچ نسخهای از آن آثار را، نمیشناسیم.
2. انتساب رسالهی فضائل فاطمة الزهرا سلام الله علیها به حاکم نیشابوری آنگونه که از مصادر ترجمهی حیات حاکم، و نیز منابع کتابشناسی برمیآید، در صحت اسناد این رساله به حاکم، هیچ سخنی روا نیست؛ چه، اینگونه منابع را در یادکرد از این کتاب و یا اهمال آن، میتوان به دو دستهی عمده تقسیم نمود.
شمسالدین ذهبی در ترجمهی حاکم، از رسالهی مورد گفتگو، با عنوان جزء فی فضائل فاطمة رضی الله عنها یاد میکند،(<FootNote No="359" Text=" الذهبی الترکمانی، شمسالدین، تاریخ الإسلام، ج28، ص132.
از بررسی مجموعهای از کتب تراجم و کتابشناسی، میتوان دریافت، شماری از متقدمان و متأخران به رسالهی فضائل فاطمةعلیها السلام اشاره کردهاند، و برخی دیگر نیز یادکرد از آن را در میان شماری دیگر از آثار حاکم، وانهادهاند؛ اما آنچه میتوان به یقین نوشت، آنست که راقم این سطور در میان این نوشتهها، به هیچ سخنی دست نیافت که به تصریح یا تلمیح، در صحت اسناد این کتاب به ابنالبیع حاکم نیشابوری، تردیدی کرده و یا آن را نفی نموده باشد؛ از اینرو، به یقین میتوان از درستی انتساب این رساله، به وی، سخن گفت.