Abstract:
در نظریه های سنتی، سیاستگذاری و برنامه ریزی بر اساس مدل های خطی صورت می گرفت ولی می توان گفت اکنون فرآیند برنامه ریزی خطی مبتنی بر پیش بینی نمی تواند جوابگوی نیاز های برنامه ریزی در جهان پر از تحول و پیچیده باشد. این مقاله، تلاش دارد ضمن مشخص نمودن اصول رویکرد آینده نگاری به تبیین فرایند تدوین طرح های توسعه شهری بر مبنای رویکرد آینده نگاری بپردازد. این پژوهش براساس هدف در گروه تحقیقات کاربردی قرار می گیرد. همچنین پارادایم غالب تفسیری و رویکرد تحقیق کیفی می باشد، همچنین فنون گردآوری داده ها از طریق مطالعه، مشاهده و مصاحبه می باشد و شیوه تحلیل داده ها با استفاده از روش مصاحبه نیمه ساخت یافته و پرسشنامه باز در قالب تکنیک دلفی به منظور اخذ نظرات نخبگان و خبرگان در حوزه برنامه ریزی و آینده پژوهی می باشد. تعداد نمونه های انتخاب شده جهت مصاحبه، برابر با 15 نفر بوده است. 5 نفر از کارشناسان تدوین کننده مهندسین مشاور و 8 نفر از کارشناسان مطلع و خبره در زمینه آینده پژوهی2 نفر از مدیران و تصویب کنندگان طرح ها و برنامه های شهری که توسط روش گلوله برفی انتخاب شده اند. اصول رویکرد آینده نگاری با توجه به بررسی سوابق، مبانی نظری و مصاحبه های انجام شده استخراج گردیدند که شامل: 1- مشارکت پذیری ذی نفعان و ذی نفوذان 2- توجه به نامعلومی¬ها، عدم قطعیت¬ها، شوک¬ها و پیچیدگی¬های سیستم 3- توجه به روند ها و مگاترندها 4- کل نگر بودن 5- توجه به برنامه ها و نتایج اسناد فرودست و فرادست 6- نگاه بلند مدت 7- توجه به ارزش ها و جهان بینی 8- سناریو نویسی و دیدن آینده های ممکن، محتمل و مطلوب 9- شناخت و تحلیل دقیق و سنجیده ای از محیط برنامه¬ریزی می باشد و در نهایت فرآیند کلی تدوین برنامه های شهری بر مبنای رویکرد آینده نگاری نیز با توجه به سوابق و فرآیند های مشابه آینده نگاری در جهان و ایران بیان گردید. فرایند پیشنهادی این پژوهش دارای هفت مرحله اصلی درک کردن، جمع آوری اطلاعات، تحلیل اطلاعات، غربال سازی و تفسیر اطلاعات، آینده نگاری، خروجی ها (ارزیابی و تصمیم)، پیاده سازی و اجرا می باشد.
Machine summary:
این اصول یازده گانه شامل به ترتیب اولویت های مورد توجه متخصصین : توجه به ذی نفعان و ذی نفوذان (مشارکت پذیری) ـ توجه به روندها و مگاترندها ـ توجه به نامعلومی ها، عدم قطعیت ها، شوک ها و پیچیدگی ها، شناخت و تحلیل دقیق و سنجیده ای از محیط برنامه ریزی ـ توجه به برنامه ها و نتایج اسناد فرودست و فرادست ـ سناریو نویسی و آینده نگری ـ نگاه بلند مدت ـ کل نگر بودن ـ شمولیت و همه شمولی ـ ترسیم چشم انداز ـ توجه به ارزش ها و جهان بینی میباشد؛ سپس در مرحله سوم تکنیک دلفی، میزان در نظر گرفتن اصول مذکور در برنامه های توسعه شهری سنجیده شد که در ادامه در جدول شماره ٢ ارائه شده است .
)شکل ٣: فرایند پیشنهادی تهیه برنامه های توسعه شهری بر مبنای رویکرد آینده نگاری (مأخذ: یافته های تحقیق ) نتیجه گیری در این پژوهش مطابق اهداف در نظر گرفته شده ، اصول یازده گانه رویکرد آینده نگاری جهت کاربست در تدوین برنامه های توسعه شهری شامل توجه به ذی نفعان و ذی نفوذان (مشارکت پذیری ) ـ توجه به روندها و مگاترندها ـ توجه به نامعلومی ها، عدم قطعیت ها، شوک ها و پیچیدگی ها، شناخت و تحلیل دقیق و سنجیده ای از محیط برنامه ریزی ـ توجه به برنامه ها و نتایج اسناد فرودست و فرادست ـ سناریو نویسی و آینده نگری ـ نگاه بلند مدت ـ کل نگر بودن ـ شمولیت و همه شمولی ـ ترسیم چشم انداز ـ توجه به ارزش ها و جهان بینی با استفاده از تکنیک دلفی مشخص و اولویت بندی گردید.
(
, 
, 
)
